موزیسین در خیابان؛ از باب دیلن تا ادیت پیاف

روزنامه همدلی : در اینجا بر فعالیت نامداران موسیقی خیابانی جهان مروری داریم.

۱) Joan Baez «جُون شاندوز بائز»

خواننده و ترانه‌نویس نامدار و اسطوره‌ای موسیقی فولک آمریکایی و کنشگر اجتماعی است. او به صدای گیرا و بیان بی‌پرده نظرات سیاسی و انسان‌دوستانه‌اش مشهور است. بائز در فستیوال تاریخ‌ساز وودستاک سال ۱۹۶۹ سه ترانه اجرا کرد و به مشهور شدن ترانه‌های باب دیلن در سرتاسر آمریکا کمک کرد.

محبوب‌ترین ترانه‌ی او «الماس و زنگار» است و از ترانه‌های دیگر او می‌توان به «بدرود، انجلینا»، «عشق تنها واژه‌ایست چهارحرفی»، «سِر گالاهاد نازنین» و باز اجرای «ما پیروز می‌شویم» اشاره کرد. بائز ترانه «جو هیل» را نیز در وودستاک اجرا کرد، که یکی از محبوب‌ترین ترانه‌های اعتراضی در ستایش جو هیل فعال حقوق کارگری است. بائز در سال ۱۹۶۲ به طور فعال در جنبش حقوق مدنی آمریکا شرکت کرد و به قوانین تبعیض‌آمیز نژادی اعتراض کرد. وی که در طول عمر هنری‌اش بار‌ها به دخالت آمریکا در جنگ ویتنام اعتراض کرد، به مبارزات سیاسی و اجتماعی از جمله دفاع از حقوق بشر، حقوق مدنی و کنشگری در زمینه پرهیز از خشونت و محیط زیست نیز شهرت دارد.

۲) Edith Piaf «ادیت پیاف»

نام اصلی او «ادیت جوواننا گاسیون» بود و از پدری فرانسوی و مادری ایتالیایی در پاریس زاده شد. مادرش در کافه‌ها می‌خواند و پدرش آکروبات بود. مادرش در کودکی او را رها کرد و ادیت نزد مادربزرگ پدری خود بزرگ شد. مدتی با پدر دائم‌الخمرش زندگی کرد و در شانزده‌سالگی از او جدا شد تا در کوچه‌ها بخواند. در ۱۹۳۵ یک کاباره‌دار پاریس او را به کار گرفت و به خاطر هیکل کوچکش نام گنجشک کوچولو (La Môme Piaf) را بر او نهاد. نام پیاف تا آخر عمر بر او ماند. او در این کاباره با برخی مشاهیر پاریس آشنا شد. در ۱۹۴۰ ژان کوکتو نمایشنامه «زیبای بی‌خیال» را برای او نوشت. در این دوره او با موریس شوالیه آشنا شد. شعر بسیاری از آهنگ‌هایش را خود می‌سرود و حتی در آهنگسازی نیز با آهنگسازانش همکاری می‌کرد. در جریان اشغال پاریس آهنگ زندگی مانند گل سرخ (La vie en rose) را خواند که هنوز هم نشانه ویژه او شمرده می‌شود.

محبوبیت او نزد افسران آلمانی باعث شد تا اجازه دهند برای اسیران جنگی فرانسوی بخواند. اسیران عکس‌هایی را که به یادگار با او می‌گرفتند برای جعل گذرنامه و مدارک هویت به کار می‌بردند. بعد از جنگ محبوبیت او در فرانسه و آمریکا بیشتر شد. ادیت پیاف از حامیان شارل آزناوور بود و او را همراه خود برای کنسرت به آمریکا برد. او دوبار ازدواج کرد و دختری داشت که در دوسالگی درگذشت. در ۱۹۵۱ در تصادف رانندگی مجروح شد و پس از آن به مرفین معتاد شد. در ۱۹۶۳ در همان روزی که دوستش ژان کوکتو مرد، ادیت پیاف هم درگذشت. با اینکه کلیسای کاتولیک از اجرای مراسم دینی برای او ابا کرد، صد‌ها هزار نفر در تشییع جنازه او شرکت کردند. او را در گورستان پرلاشز به‌خاک سپردند. گوگل در تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۱۰ برای ۹۵ سال تولد این هنرمند لوگوی صفحه اول خود را به یاد او تغییر داد.

۳) Roni Benise «رانی بنیز»

یک گیتاریست آمریکایی‌ست که متد خودش را «فلامنکوی اسپانیایی نو» نامیده است. رانی در نبرسکا متولد و بزرگ شد و به لوس آنجلس نقل مکان کرد تا تبدیل به ستاره موسیقی راک شود. ولی پس از شنیدن موسیقی فلامنکو از رادیو گیتار برقی خود را با گیتار کلاسیک عوض کرد. رانی بنیز با دوستانش تشکیل یک گروه موسیقی را داد و در اماکن عمومی نظیر بازار محلی و تئاتر‌ها برنامه اجرا کردند. بنیز با ترکیب موسیقی راک با فلامنکو و موسیقی ریتمیک آفریقایی به نوعی جدید از موسیقی رسید.

این ترکیب جالب نظر شبکه بزرگ پی بی اس را جلب کرد که در نهایت منجر به تولید «شب آتش» در سال ٢٠٠۶ شد. این برنامه جالب که ترکیبی از موسیقی فلامنکو، تانگو آرژانتینی و سامبای برزیلی بود موفق به بردن جایزه «امی» شد. تا به امروز بنیز ٨ آلبوم روانه بازار کرده است و برچسب تولید موسیقی مخصوص به خود را دارد به نام «روزانگرا.»

۴) Jimmy Buffett

خواننده سبک کانتری آمریکایی است. او خوانندگی را از دهه ۶۰ آغاز کرده و هنوز به تولید موسیقی مشغول است. سبک وی شامل کانتری راک، کانتمپروری راک و سافت راک است. او در می‌سی‌سی‌پی به دنیا آمد و در آلاباما بزرگ شد. سال‌های پایانی دهه ۶۰ بود که برای خواندن موسیقی کانتری به ناشویل رفت. بعد از بستن قرارداد با لیبل بارنابی، در سال ۱۹۷۰ آلبوم رو به زمین را منتشر کرد. بارنابی آلبوم دوم او را گم کرد، با وجود این که بعد از رسیدن وی به شهرت آلبوم را پیدا و منتشر کردند. بعد از انتشار آلبوم اول به کی وست، فلوریدا رفت و در آن‌جا شروع به خواندن در سبک استوایی و راک مردمی کرد، که همین باعث جذب میلیون‌ها نفر به موسیقی وی شد.

بعد از بستن قرارداد با ای‌بی‌سی-دونهیل (بعد‌ها با ام‌سی‌ای ادغام شد)، بافت به میزانی شهرت دست یافت، ولی این اتفاق با انتشار آلبوم دوم وی (کت سفید ورزشی و خرچنگ صورتی) همزمان نبود. روی این آلبوم ترانه چرا ما مست نمی‌شویم برای اولین بار قرار گرفت. بافت با ترانه دوشنبه بیا بود، که برای اولین بار به جدول پرفروش‌ترین ترانه‌ها راه یافت. ترانه مارگریتاویل اولین ترانه وی بود که در بین ۱۰ ترانه برتر قرار گرفت. این ترانه در عین حال در آلبوم تغییر ارتفاع و عرض جغرافیایی نیز منتشر شد. با این ترانه او در سال ۱۹۷۷ مدتی به یک خواننده پاپ تبدیل شد. در دهه ۸۰ آلبوم‌های سالانه وی موفقیت چندانی ازآن وی نکردند. از این دوباره به خواندن کانتری روی آورد. در اواسط دهه ۸۰ تور‌های تابستانه وی بود که پول زیادی برای او به ارمغان آورد. او در همین زمان بود که اولین خط تولید لباس مارگاریتاویل و باشگاه مارگاریتاویل را راه‌اندازی کرد. او در این دوره به نویسندگی هم پرداخت که وی را در لیست نویسندگان با رمان‌های پرفروش قرار داد. در دهه ۹۰ و ۲۰۰۰ تعدادی از آلبوم‌های وی به تعداد بیش از ۱ میلیون به فروش رفتند. او در این دوره زمانی تعداد از ترانه‌های خود را به صورت مجموعه یا اجرای زنده منتشر کرد.

۵) Cirque du Soleil «سیرک آفتاب یا سیرک دوسولی»

یک شرکت کانادایی است که در معرفی خود می‌گوید: «ترکیب هنر‌های سیرکی و سرگرمی‌های خیابانی». این مجموعه، بزرگ‌ترین تولیدکننده تئاتر در جهان است.

این سیرک جوایز متعددی را برای نمایش‌های جذابش دریافت کرده است و با ارائه تعریفی جدید از سیرک و ارتقای مفهوم سرگرمی به سطوح بالاتری از خلاقیت و کیفیت موفق شده است دوستداران فراوانی در سراسر دنیا برای خود به دست آورد. دفتر سیرک آفتاب در شهر مونترآل (استان کبِک کانادا) قرار دارد.

۶) Eric Clapton «اریک پاتریک کلپتون»

در ۳۰ مارسی ۱۹۴۵ در ریپلی انگلستان به‌دنیا آمد. مادر او Patricia Molly Clapton هنگام تولد فرزندش ۱۶ سال داشت و پدر او Edward Walter Fryer سربازی بود که هنگام جنگ جهانی از کانادا به انگستان رفته و پس از پایان جنگ به کانادا بازگشت. اریک توسط مادربزگ و پدربزگ خود، درحالی که تا سنین نوجوانی گمان می‌کرد آن‌ها پدر و مادر واقعی او هستند بزرگ شد.

اریک اولین گیتار آکوستیک خود را از مادربزرگش برای تولد ۱۳سالگی‌اش هدیه گرفت، اما دشواری نواختن برروی سیم‌های زبر و سخت آن علاقه او را برای مدتی کوتاه از بین برد. اما دو سال بعد دوباره نواختن را بصورت مداوم در پی گرفت. او در جوانی به موسیقی بلوز علاقه‌مند بود و نخستین تجربه‌های خود را در نواختن بر روی آثار بلایند لمون جفرسون و بی. بی. کینگ کسب کرد. او با بار‌ها گوش دادن به آهنگ‌های ضبط شده و تمرین از روی آن‌ها نواختن گیتار را فرا گرفت.

۷) Judy Collins

او ترانه سرا، آهنگساز، نویسنده، فیلم‌ساز و فعال اجتماعی است.. جودی کالینز تاکنون بیش از۱۰۰ ترانه نوشته است. او ۵۰ سال است که در بازار موسیقی حضور دارد. توانایی کالینز در در زنده کردن ترانه‌های دیگران باعث شهرت بیشتر او شده است. بازنویسی ترانه «هر دو طرف» از جونی میچل که در آلبوم سال ۱۹۶۷ کالینز که گل‌های وحشی نام داشت منتشر شد، جایزه گرمی ان سال را به خود اختصاص داد. او در خانواده‌ای اهل موسیقی به دنیا آمد. پدرش خواننده، آهنگساز و تهیه کننده رادیو بود؛ آن هم در زمانی که رادیو سال‌های طلایی خود را پشت سر می‌گذاشت. تا سن ۱۰ سالگی کالینز در نواختن پیانو از خود استعداد سرشاری نشان داد. استاد او آنتیونیو بریکو بود.

کالینز در ۱۳ سالگی برای اولین بار با اجرای اثر موتزارت -کنسرتو برای دو پیانو- به روی صحنه رفت، اما فولکی که وودی گارتنر و پت سیگر اجرا می‌کردند او را به خود جذب کرد. او پیانو را رها کرد و گیتار به دست گرفت. خیلی زود او به نواختن آهنگ‌های فولک در کلاب‌های دنور و کلرادو مرکزی پرداخت. او مانند بسیاری از خوانندگان Folk Music در فعالیت‌های اجتماعی نیز شرکت می‌کند. او به عنوان نماینده یونیسف در فعالیت‌های بشردوستانه شرکت می‌کند. او همین‌طور سخت فعالیت می‌کند تا مردم را در مقابل خودکشی و عواملی که به این امر منجر می‌شود آگاه سازد. او عقیده دارد که با محبت نکردن به دیگران هرلحظه با خطر از دست دادن آن‌ها روبه‌رو هستیم.

۸) Bob Dylan

باب در دوران نوجوانی زادگاه خود را ترک کرد و برای اینکه دیگر با گذشته‌اش ارتباطی نداشته‌باشد نام خود را نیز تغییر داد. وی که در سبک موسیقی بومی آمریکا به فعالیت می‌پرداخت، در دهه ۱۹۶۰ میلادی به سبک راک روی آورد و اشعار عاشقانه راک اند رول روز را با اشعار ادبی و روشنفکرانه کلاسیک در هم آمیخت. دیلن در پدیدار شدن سبکی در موسیقی به نام راک بومی (Folk Rock) در اواسط دهه شصت بسیار تاثیرگذار بود و به شکسپیر هم‌نسلان خود شهرت یافت.

بعضی از کار‌های دیلن به عنوان سرودِ جنبش‌های اجتماعیِ دهه ۶۰ مطرح شده‌است. باب دیلن یکی از تاثیر گذارترین چهره‌ها در موسیقی معاصر آمریکا بوده‌است. ترانه معروف او «چون یک خانه‌به‌دوش» توسط مجله رولینگ استون به عنوان برترین ترانه تمام زمان‌ها انتخاب شد. برخی از ترانه‌های او توسط بسیاری از خوانندگان مشهور دوباره‌خوانی شده‌است. او به خاطر ترانه‌های نغز و پرمفهومش بار‌ها نامزد دریافت جایزه نوبل ادبیات شده‌است.

۹) Stephane Grappelli «استفان گراپلی»

نوازنده فرانسوی ویولن و از معدود نوازندگان ویولن جاز بود. او در پاریس به دنیا آمد. پدر و مادش ایتالیایی بودند. در نوجوانی پس از مرگ آنان برای گذران زندگی در کوچه و خیابان ویولن می‌زد. اولین گروه ساز‌های زهی جاز را با جنگو راینهارت بنیان گذاشت و تا پایان زندگی جنگو با او همکاری داشت.

پس از جنگو با بسیاری از بزرگان موسیقی از جمله یهودی منوهین همکاری کرد. او در سال ۱۹۹۷ درگذشت و در گورستان پرلاشز دفن شد.

۱۰) Jimmy Page «جیمی پیج»

آهنگساز و گیتاریست نامدار انگلیسی است که بیشتر به عنوان بنیانگذار و عضو پیشین گروه راک لد زپلین شناخته می‌شود. جیمی پیج فعالیت خود را از سال ۱۹۵۷ به عنوان گیتاریست و خواننده و ترانه سرا با ارائه موسیقی در کافه‌ها آغاز کرد. در نیمه اول دهه شصت میلادی او به عنوان گیتاریست بسیار موفق استودیویی برای هنرمندان بسیاری نوازندگی کرد و در ساخت آلبوم‌های بسیاری شرکت داشت، سپس به مدت ۲ سال (۱۹۶۶-۱۹۶۸) برای گروه دِ یاردبِردز نوازندگی کرد و بالاخره در سال ۱۹۶۸ به همراه رابرت پلنت، جان پال جونز و جان بونام گروه افسانه‌ای لد زپلین را تشکیل داد.

از جیمی پیج به عنوان یکی از تاثیرگذارترین و مهم‌ترین گیتاریست‌ها و ترانه‌سرایان و تهیه کنندگان تاریخ موسیقی یاد می‌شود از دید متخصصین موسیقی مجموعه مشهور رادیویی نقد و بررسی موسیقی chop shop در لیست کامل‌ترین گیتاریست‌های تاریخ جیمی پیج در مقام اول قرار دارد. شرکت گیپسون پیج را دومین گیتاریست برتر تاریخ می‌داند و مجله رولینگ استون در سال ۲۰۰۳ و در رده‌بندی ۱۰۰ گیتاریست برتر تمامی دوران، جایگاه سوم را به جیمی پیج اختصاص داد.

۱۱) Dolly Parton «دالی پارتن»

خواننده، آهنگساز، هنرپیشه و نویسنده آمریکایی است. پارتن از معدود خوانندگان زن سبک کانتری است که شهرت و محبوبیت جهانی دارد. شهرت وی تا جایی است که لقب ملکه موسیقی کانتری به او داده‌اند. او تا به‌حال موفق به دریافت ۷ جایزه گرمی شده‌است.

حدود ۱۰۰ میلیون نسخه از آلبوم‌های موسیقی این خواننده به فروش رسیده است. مشهورترین ترانه‌ی دالی پارتن، جولین نام دارد که در سال ۱۹۷۴ میلادی توسط او ساخته و خوانده شد.

۱۲) Carlos Santana «کارلوس سانتانا»

در «آتلان دو ناوارو» در «جالیسکو» مکزیک به دنیا آمد. پدر کارلوس، ژوژه سانتانا، نوازنده ویولن بود. کارلوس نیز نوازندگی ویولن را از پدر آموخت. کارلوس در ۸ سالگی تحت تأثیر تران هنرمندان بلو از قبیل بی. بی. کینگ، جان لی هوکر و تی-بون واکر که از رادیو آمریکا پخش می‌شد، به گیتار روی آورد. پس از آن هنگامی که سانتانا فقط ۱۱ سال داشت، در کلوپ‌های شبانه شروع به نوازندگی گیتار کرد.

در اواخر سال ۱۹۶۶، تام فرازیر تصمیم گرفت که گروه موسیقی راک جدیدی تشکیل دهد. فرازیر (گیتار) به کارلوس سانتانا (گیتار، آواز)، مایک کارابلو (پرکاشن)، راد‌هارپر (درام)، گاس رودریگز (گیتار باس) و جرج رولی (آواز) پیوست و گروه Santana Blues Band را به وجود آوردند. پس از مدتی نام گروه به سانتانا تغییر یافت. در اواخر دهه ۶۰ گرچه گروه با چندین کمپانی موسیقی به توافق رسیده بود، اما گروه قرارداد را رد کرد؛ بنابراین هنگام اجرای گروه در جشنواره وودستاک ۱۹۶۹ برای حدود نیم میلیون نفر، هنوز هیچ آلبومی از آن‌ها منتشر نشده بود. در پایان همان سال سانتانا با کمپانی «کلمبیا رکوردز» قراردادی امضا کرد و گروه اولین آلبوم خودش را با نام سانتانا منتشر کرد. به عنوان عضوی از تالار مشاهیر راک اند رول، آهنگ‌های سانتانا تابحال بیش از ۹۰ میلیون نسخه در سرتاسر جهان فروش داشته‌است و بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در کنسرت‌های او شرکت کرده‌اند. او همچنین برنده ۱۰ جایزه گرمی شده‌است. مجله رولینگ استون در سال ۲۰۰۳ و در رده‌بندی ۱۰۰ گیتاریست برتر تمامی دوران، سانتانا را در رتبه پانزدهم قرار داد.

۱۳) Rod Stewart

با صدایی خشک، اما در عین حال زیبا و ممتاز راد استوارت در اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ با گروه The Jeff Beck و سپس The Faces پا به عرصه موسیقی نهاد؛ و در سال ۱۹۶۹ با انتشار اولین آلبوم خود به نام خودش به عنوان خواننده‌ای مجزا شروع به کار کرد. با ۵ دهه فعالیت در کار موسیقی استوارت تا کنون چندین تک ترانه موفق به خصوص در بریتانیا منتشر کرده. او تا کنون نزدیک به ۲۵۰ میلیون نسخه آلبوم و تک ترانه در سطح جهان فروخته و نام خود را در جدول پرفروش‌ترین خواننده‌ها به ثبت رسانیده. تاکنون آلبوم‌های او ۵ بار در آمریکا و ۷ بار در بریتانیا در جداول فروش اول بوده‌اند.

از سال ۲۰۰۲ با انتشار سری چهارگانه Great American Songbook که باز خوانی ترانه‌های قدیمی و دهه ۳۰ و ۴۰ آمریکا بود بار دیگر نام خود را به عنوان خواننده‌ای تراز اول مطرح کرد. این سری با استقبال بی‌نظیری در آمریکا روبه‌رو شد.