همه وعده های جنجالی حسن روحانی

سالنامه شرق - مسعود کاظمی: «تمامی وعده هایی که داده ایم را از یاد نبرده ایم و به آن پایبندیم.» حسن روحانی در یک سال و چند ماهی که از آغاز به کار دولت یازدهم گذشته است همواره این جمله را بر زبان رانده و به نوعی با مردم تجدید عهده کرده است. وعده های انتخاباتی یکی از مهم ترین ابزارهایی است که هر کاندیدا در ایام انتخابات به کار می گیرد. توقع مردم هم این است که نامزدها از وعده و وعیدهایی سخن بگویند که در آینده بتوانند به آن عمل کنند.

روحاین میانه رو و حقوقدان توانست با توجه به شرایط کشور در آن روز و وعده هایی که در امور مختلف به مردم ایران داد با کلید خود، راهی استوار شود تا فصل جدیدی از تاریخ ایران رقم بخورد. اما روحانی تا چه حد به وعده های خود پایبند بوده است؟ خودش که می گوید همه را به خاطر دارد و به آن عمل خواهدکرد. در این گزارش تلاش شده تا وعده های مهم رییس جمهوری مورد بازخوانی قرار بگیرد و مشخص شود تا چه حد عملیاتی شده اند. اما شاید فکر این ذکر این نکته ضروری باشد که برخی از مسایل و مشکلات کشور که حسن روحانی قول حل آن را به مردم ایران داده بود صرفا در محدوده اختیارات دولت نمی گنجد و عوامل بیرونی بسیاری روی آن تاثیرگذار است. اما در مجموعه با توجه به نکاتی که در ادامه خواهدآمد، می توان دولت تدبیر و امید را در عمل به وعده ها موفق ارزیابی کرد.


کاهش و رفع تحریم ها

جمهوری اسلامی ایران از ابتدای پیروزی انقلاب مورد تحریم های بسیاری قرار گرفت. اما نوع و میزان تحریم های اتخاذشده غرب علیه ایران با پیچیده شدن پرونده هسته ای، بسیار بیشتر و ساختارمحور شد. به همین دلیل بود که در مناظرات انتخاباتی سال ۹۲ موضوع تحریم ها چالش بزرگ کاندیداها بود و هر فردی از دیدگاه سیاسی که از آن برخاسته بود در مورد این مشکل صحبت می کرد.

حسن روحانی جدی ترین وعده ها را برای کاهش و رفع تحریم ها داشت. رییس دولت تدبیر و امید در همان مقطع و در برنامه ای تلویزیونی تاکید کرد: «حق هسته ای، حق مسلم مردم ماست البته در کنار آن، توسعه کشور نیز حق مسلم مردم است. ایستادگی در برابر تحریم و رفع آنان و رابطه خوب با دنیا داشتن نیز حق مسلم مردم ماست.» رییس اعتدالی دولت یازدهم مذاکرات هسته ای را با جدیت آغاز کرد و در اولین گام و البته مهم ترین آن در روز سوم آذر سال ۱۳۹۲ توافق نامه ژنو به منظور دستیابی به توافق جامع و نهایی امضا شد.

شفافیت بیشتر در برنامه هسته ای

قطعا پررنگ ترین بخش مناظرات انتخاباتی سال ۹۲ به همین موضوع اختصاص داشت. اشتباهات دولت گذشته و تیم مذاکره کننده هسته ای در آن مقطع، باعث پیچیدگی بیشتر پرونده هسته ای ایران شد. اولین نشست خبری حسن روحانی پس از پیروزی در انتخابات، بیش از هر چیز تحت الشعاع مسائل دیپلماتیک و به طور خاص پرونده هسته ای ایران بود. در آن جلسه، روحانی قول شفاف سازی بیشتر در برنامه هسته ای ایران را داد تا اختلاف نظرهای ایران و غرب بر سر این مساله کاهش پیدا کند. اقدامات دولت روحانی از روزهای اولین شکل گیری آغاز شد. بلافاصله بعد از استقرار دولت تدبیر و امید، مسوولیت مذاکرات هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه آن هم با وزیری کارکشته و مورد وثوق مردم به نام محمدجواد ظریف واگذار شد.


بهبود روابط دوجانبه با کشورهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی

یکی از پررنگ ترین وجوه انتخابات یازدهم ریاست جمهوری بحث سیاست خارجی ایران بود؛ به خصوص روابط با کشورهای مختلف که در هشت سال پیش از آن با چالشی جدی مواجه شده بود. روابط ایران با همسایگان جنوبی و شیخ نشین تا حد زیادی تیره و تار بود و این برای موقعیت استراتژیک جمهوری اسلامی ایران مناسب نبود. حسن روحانی تنش زدایی با جهان را از اصول راهبردی دولت خود عنوان رد و بهبود روابط با همسایگان به خصوص عربستان سعودی را اولویت آن برشمرد.

التیام زخم های به جا مانده از حوادث سال های اخیر

«بگذاریم تا سینه ها از کینه ها پاک شود.» این سخن مهم حسن روحانی در روز تنفیذ حکم ریاست جمهوری اش بود. بسیار از کارشناسان این سخن روحانی را با مسایل به جا مانده از سال ها قبل مرتبط دانستند. در روزهای رای اعتماد به وزرای کابینه دولت یازدهم باز هم بیشترین تاکید بر مسایل به وجود آمده در سال ۸۸ بود. به نظر می رسید پس از استقرار دولت پرونده سال ۸۸ و حصر هم تعیین تکلیف شود. با توجه به سخنان حسن روحانی در اجتماع انتخاباتی خود در حسینیه جماران و تاکید بر رفع این معضل، این انتظار از دولت تدبیر و امید چندان دوراز منطق نیست. حتی چندماه پیش نوبخت به عنوان سخنگوی دولت یازدهم اظهار کرد که دولت و رییس جمهور در این مورد بی تفاوت نیست و باید دستگاه ها و اشخاص دیگری نیز همکاری کنند.

بازگشت ایرانیان خارج از کشور

حسن روحانی در وعده های انتخاباتی خود گفته بود، «ما باید کاری کنیم تمام ایرانیان به راحتی به ایران بیایند و بازگردند. من به دنبال این هستم که ایرانی هایی که مشکل دارند نیز بتوانند برای مدت کوتاه به ایران بیایند و بازگشت آنها تضیمن شده باشد.» همچنین وزیر اطلاعات دولت یازدهم سال گذشته و در پاسخ به سوال یک خبرگار در مورد امکان بازگشت کسانی که پس از انتخابات ۸۸ از کشور خارج شدند و فعالیت خاصی علیه نظام انجام نداده اند و دچار ترس و تردید هستند، گفت: «ان شاءالله ترس های بی مورد کلیه کسانی که خلافی مرتکب نشده باشند را حل می کنیم. هرکس خلافی نداشته باشد تضمین می دهیم که هیچ مشکلی نخواهدداشت و می تواند با خیالی آسوده به کشور بازگردد.»


عدم جابه جایی و تغییر مدیران و وزیران و پیشگیری از مدیریت بی ثبات

بیشترین میزان تغییرات رخ داده در سطح کلان مدیریت اجرایی کشور متعلق به دو دولت محمود احمدی نژاد است و بعید به نظر می رسد هر رییس دولتی پس از او بتواند به رکورد دولت های نهم و دهم در این زمینه دست پیدا کند. حجم این تغییرات به حدی گسترده بود که به تغییرات اتوبوسی معروف شد. کارشناسان بسیاری، بخشی از مشکلات عدیده کشور در دولت های نهم و دهم را به نبود ثبات مدیریتی سبت دادند و البته این مهم از اصول مدیریت است که در آن دو دولت نادیده گرفته شد و حسن رواحنی یکی از شعارهای خود را به این موضوع اختصاص داد و به نظر می رسد به آن پایبند بوده است. رییس جمهوری در یکی از برنامه های تبلیغاتی خود در زمان رقابت های انتخاباتی در شبکه اول سیما گفته بود: «وزارت نفت چهاربار، مهم ترین وزارتخانه سیاسی یعنی وزارت کشور، چهار بار وزیرش تغییر کرد. بانک مرکزی سه بار مسوولش تغییر کرد و نگویم از دستگاه هایی که پنج و شش بار مسوولانش عوض شدند. ای کاش این بی ثباتی در مدیریت نبود که در سیاست نیز این بی ثباتی را ما شاهد بودیم.»

در دولت ندبیر و امید تاکنون شاهد تغییر بزرگی در سطح کلان مدیریت اجرایی کشور نبوده ایم. به غیر از وزارت علوم که در سطح وزیر و معاونان دستخوش تغییراتی دستوری و آن هم با استیضاح و فشارهای برخی نمایندگان مخالف دولت در مجلس رخ داد، دولت یازدهم تاکنون به مدیریت باثبات پایبند بوده و چشم انداز آینده هم نشانی از تغییرات بزرگ ندارد.

ارایه آمار شفاف و دقیق به مردم

ارایه آمارهای غلط و دروغین، معضلی بود که در دولت های نهم و دهم گریبانگیر مدیریت کلان کشور شد. انتقاد از آمارهای اشتباه دولت های محمود احمدی نژاد به حدی گسترده شده بود که حتی در مقطعی اصولگرایانی چون محمدرضا باهنر هم از آن انتقاد کردند. یکی از کلیدواژه های مناظرات انتخاباتی ریاست جمهوری سال های ۸۸ و ۹۳ نیز ارایه آمارهای غلط توسط متصدی دولت بود. آمارهای کلان در سطح کشور از آنجایی اهمیت بیشتر می یابد که احمدی نژاد و یارانش زمانی که با اعداد و ارقام بازی می کردند به روزی فر نمی کردند که مجبور شوند دفتر و دستکشان را تحویل دیگری دهند؛ فردی که به مردم قول داد خواهم گفت که چه چیزی تحویل گرفته ام و تاکنون بخشی از آن را بازگو کرده است.

حسن روحانی در روز هفتم خرداد ۹۲ در برنامه ای در مقابل دوربین شبکه اول سیما گفت: «اداره کشور باید علمی باشد. باید حکمرانی شایسته باشد و از نخبگان استفاده شود. باید با شفافیت با مردم حرف زد، باید آمارها دقیق باشد تا ما بتوانیم از پیچ تاریخی به خوبی عبور کنیم.»

آنچه تاکنون در دولت تدبیر و امید اتفاق افتاده نشان می دهد روحانی و همکارانش قصد ندارند با اعداد و ارقام بازی کنند تا مردم را با آمار اشتباه سرگرم و مشکلات کشور را انکار کنند. ایران در موارد مختلف ارایه شده است با واقعیت موجود در جامعه تناقص های فاحشی ندارد. اگر روحانی و همکارانش در دولت همچنان بر این رویه اصرار کنند و از آن منصرف نشوند می توان خوشبین بود برنامه ریزی برای آینده بر مبنای واقعیات انجام شده و اصولی تر باشد.

آزادی بیان و نقد دولت

قدرت بدون نقد و نظارت فسادآور است. این جمله ای کلیشه ای اما بسیار مهم، درست و اساسی است. حسن روحانی هم در تبلیغات خود بر نقد دولتی تاکید داشت. روحانی در طور دوران ریاست جمهوری خود از ابتدا تاکنون نیز بارها و بارها از نقدپذیری دولت خود گفته و همچنان بر این امر تاکید می کند.

آنچه در عمل و در ماه های سپری شده از دولت یازدهم رخ داده موید آن است که حداقل دولت تدبیر و امید سعی دارد ه با انتقاد برخورد سلبی نکند. هرچند که درمقاطعی میزان فشارها بر دولت تاحدی زیاد بود که موجب واکنش حسن روحانی شد و او در مواجهه با منتقدانی که گاهی حد و مرز نقد را تا دروغ پراکنی و تخریب پیش برده بودند، مجبور شد با ادبیات مخالفان به آنان پاسخ دهد. در حوزه رسانه ها دولت فقط هفته نامه ۹ دی را توقیف و از روزنامه وطن امروز به دلیل یک تیتر شکایت کرد.


حل مشکل دانشجویان ستاره دار

در سال های گذشته دانشگاه ها با معضلی به نام ستاره دار شدن دانشجویان و در نتیجه محرویم از تحصیل آنان مواجه بودند. ستاره دارها افرادی بودند که از مناظرات انتخاباتی سال ۸۸ به عرصه عمومی جامعه آمدند و بخش پررنگی از مناظرات انتخاباتی از سال ۸۸ تا ۹۲ بودند، حل مشکلات دانشجویان ستاره دار بود که بعد از پیروزی در انتخابات در مسیر عملیاتی کردن آن گام هایی برداشت. هرچند که هنوز هستند تعدادی از دانشجویانی که موفق نشدند به دانشگاه بازگردند اما درصد بالایی از این معضل توسط وزارت علوم دولت تدبیر و امید حل شد که البته برای این وزارتخانه کم هزینه هم نبود. زمانی که جعفر توفیقی مسوولیت سرپرستی وزارت علوم را برعهده گرفت کمیته ای تشکیل داد و از دانشجویانی که در سال های گذشته به علل مختلف از ادامه تحصیل محروم شده بودند درخواست کرد تا ضمن مراجعه به این کمیته، شکایت خود را مطرح کنند تا وزارت علوم ضمن بررسی، شرایط بازگشت آنان را به دانشگاه فراهم کند.

پس از انتخاب رضا فرجی دانا به عنوان وزیر علوم، تلاش ها برای تغییر وضعیت ستاره دارها جدی تری شد. فعالیت هایی که موجب دلواپسی و عکس العمل مخالفان دولت شد. پس از اعلام موافقت وزارت علوم با بازگشت ۱۲۵نفر از دانشجویان ستاره دار به دانشگاه ها، زهره طبیب زاده، سید محمود نبویان جبار کوچکی نژاد سه نفر از نمایندگان جبهه پایداری در کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی خواستار بررسی پرونده های این دانشجویان شدند و به دنبال مخالفت وزارت علوم، از فرجی دانا به دلیل آنچه ممانعت از اعمال حق نظارت وکلای ملت خواندند به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شکایت کردند.

بازگرداندن اساتید کنار گذاشته شده به دانشگاه

یکی از وعده های انتخاباتی حسن روحانی، پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲، دورکردن فضای امنیتی از دانشگاه ها و بازگرداندن پویایی و تحرک به فضای آموزش عالی بود و یکی از نشانه های بارز این اتفاق، بازگشت استادانی بود که طی سال های پیش از آن از دانشگاه ها اخراج، ممنوع التدریس و یا بالاجبار بازنشسته شدند. رییس جمهور در این راه با سنگ اندازی های برخی نمایندگان تندرو مجلس شورای اسلامی بر سر راهش مواجه شد اما از راهی که انتخاب کرده و وعده هایی که داده بود برنگشت و بر مواضعش ایستادگی کرد.

رییس جمهور در مراسم روز دانشجوی سال ۱۳۹۳ محمد فرهادی، دومین وزیر علوم دولت یازدهم را ادامه دهنده راه گزینه های پیشین دولت خواند و اظهار کرد: «همان راهی که بنا بود میلی منفرد طی کند و نگذاشتند، بنا بود دکتر توفیقی ادامه دهد و نگذاشتند، دکتر فرجی دانا آمد و برعهده گرفت، ادامه راه برای دکتر فرجی دانا ممکن نشد، همان راهی که دکتر نجفی ادامه داد، همان راه را قرار بود دکتر احمدی ادامه دهد و همان راه را قرار بود دکتر دانش آشتیانی ادامه دهد. امروز دکتر فرهادی همان راه را ادامه خواهد داد.»

تعیین معاونی از اقلیت ها

برای اولین بار در ایران بود که یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری، از تعیین یک معاون برای امور مربوط به اقلیت های قومی و مذهبی صحبت می کرد. عده بسیاری این وعده را غیرقابل تحقق می دانستند. روحانی در ایام تبلیغات انتخاباتی خود و حتی بعد از آن، بارها تاکید کرد وضعیت اقلیت های کشور در دولت او بهتر خواهدشد. وعده های حسن روحانی در استان های مختلف، امید را در این بخش از جامعه زنده کرد.

روحانی از جمله کسانی بود که با منطق «مشارکت اقوام برای اعتلای ایران» به صحنه انتخابات گام نهاد پافشاری او بر حقوق اقوام واقشار مختلف ایرانی ثمر داد و این روحانی حقوقدان توانست آرای جمعیت ابنوهی از اقلیت های قومی و مذهبی را از آن خود کند. حسن روحانی پیش از انتخابات نیز بیانیه ای ۱۰ ماده ای درباره وضعیت اقوام و اقلیت ها منتشر کرده بود. پس از انتخابات و استقرار دولت، روحانی تا حدودی توانست به این وعده خود جامه عمل بپوشاند. معاونت اقوام تشکیل نشد اما علی یونسی به عنوان دستیار ویژه رییس جمهور در امور اقوام و اقلیت ها معرفی شد.

تشکیل وزارت زنان

یکی از پررنگ ترین وعده های انتخاباتی کاندیداهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بجث زنان و مشکلات و معضلات آنها بود. حسن روحانی نیز در همان ایام وعده ای بزرگ به این جمعیت عظیم داد. «وزارت زنان برای بازگرداندن حقوق ضایع شده زنان در دولتش تشکیل می شود.» اما در عمل اتفاق متفاوتی افتاد. نه تنها وزارت زنان تشکیل نشد بلکه زنان در دولت روحانی حتی به سمت وزارت هم نرسیدند. بسیار معتقد بودند همین نکته بود که باعث شد دولت یا زدهم سمت سخنگوی وزارت خارجه را به یک زن بسپارد. اگر بخواهیم منصفانه بنگریم با وجود وعده های پررنگ انتخاباتی روحانی در این حوزه تغییر چندانی در امور مربوط به زنان رخ نداده است.

بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران

شاید بتوان روزنامه نگاران در ایران را تنها صنفی دانست که از داشتن صنف به معنای نهادی غیردولتی که از حقوق آنان دفاع کنند محروم هستند. جالب تر اینکه هرگاه صنوف دیگر در ایران با هر مشکلی رو به رو می شوند این روزنامه نگاران هستند که از حقوق صنفی آنان دفاع می کنند اما خود همواره در این بین قربانی می شوند. حسن روحانی رییس جمهور منتخب مردم در نخستین نشست مطبوعاتی خود و در حضور خبرنگاران وعده داد که انجمن صنفی روزنامه نگاران بازگشایی شود. در آن نشست خبری، یکی از خبرنگاران با بیان اینکه می خواهد با آقای روحانی درددل کند از بسته بودن انجمن صنفی روزنامه نگاران گلایه کرد و به او گفت شما که امید را به مردم ایران باز گردانده اید، این امید را هم به جامعه روزنامه نگاران بدهید که فعالیت این انجمن از سر گرفته خواهدشد.

روحانی در پاسخ به این سوال با بیان اینکه امید را مردم ایجاد کرده اند وعده داد نه تنها این انجمن فعالیتش را از سر بگیرد بلکه از فعالیت همه انجمن های صنفی حمایت خواهدکرد. انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران سندیکای سراسری روزنامه نگاران در ایران بود که در مهرماه سال ۱۳۷۶پس از روی کار آمدن سید محمد خاتمی تاسیس شد. در چهارم تیر ۱۳۸۷ این انجمن توسط دیوان عدالت اداری به علت «سست بودن پایه های تاسیس»، واجد انحلال اعلام شد. اما در نهایت دفتر اداری انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۸۸ توسط دادستانی تهران و با حکم سعید مرتضوی پلمب شد. وعده حسن روحانی باعث شد امید برای بازگشایی این نهاد صنفی بیشتر شود.

وزارت اطلاعات دولت یازدهم هم شکایت این وزارتخانه در مورد احمدی نژاد از انجمن را پس گرفت. این امید تا جایی پیش رفت که بدرالسادات مفیدی دبیر انجمن صنفی روزنامه نگاران در گفت و گویی اعلام کرد هیچ منع قانونی برای بازگشایی انجمن صنفی وجود ندارد. او مانند تمام اعضای این انجمن امیدوار بود که شاهد محقق شدن وعده ویژه روحانی درباره روزنامه نگاران باشد اما شاهد هستیم که این وعده هرگز تحقق پیدا نکرد.