ایران و بمب اتم؟ آن چه کمال گفت و آن چه نگفت

برترین‌ها: کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی در گفتگو با شبکه الجزیره با اشاره به نکته‌ای جنجالی درباره برنامه اتمی ایران، رسانه‌های مختلف جهان را به تکاپو انداخته است.

وزیر امور خارجه در دولت اصلاحات در خصوص برنامه هسته‌ای ایران گفت:

* بر کسی پوشیده نیست که ما توانایی فنی ساخت بمب هسته‌ای را داریم اما تصمیم به انجام چنین کاری را نداریم.

* فقط در عرض چند روز توانستیم غنی‌سازی اورانیوم را از ۲۰ درصد به ۶۰ درصد برسانیم و به راحتی هم می‌توانیم آن‌را به ۹۰ درصد برسانیم.

محمدجواد لاریجانی، معاون سابق بین‌الملل قوه قضائیه نیز ساغاتی بعد در تایید اظهارات خرازی به شبکه گفت:

* اگر ایران به این نتیجه برسد که سلاح هسته‌ای بسازد» کسی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد.

* اما اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم، کسی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد».

محمدجواد روح، سردبیر روزنامه هم‌میهن با انتشار یادداشتی با عنوان «بمب اتم استراتژی یا تاکتیک؟» به بررسی گزاره‌‌ها و سناریوهای ممکن درباره سخنان کمال خرازی و جواد لاریجانی پرداخته.

* فرسایشی شدن روند مذاکرات، نیروهای خردورز باقیمانده در ساخت قدرت را وامی‌‌دارد تا برای خروج از این وضعیت، آخرین برگ‌‌های خود را رو کنند. تهدید به داشتن توانمندی ساخت سلاح هسته‌‌ای، شاید بزرگترین برگ مانده برای طرف ایرانی است.

* نافرجام ماندن مذاکرات و خودداری آمریکا از ارائه «تضمین» (به‌‌عنوان «خواست حداقلی» ایران، با توجه به تجربه ترامپ)، گفتمان نیروهای مدافع دستیابی به سلاح هسته‌‌ای را در داخل و خارج از حکومت تقویت کرده است.

* «بر کسی پوشیده نیست که ما توانایی فنی ساخت بمب هسته‌‌ای را داریم؛ اما تصمیم به انجام چنین کاری را نداریم… (ما) فقط در عرض چند روز توانستیم غنی‌‌سازی اورانیوم را از ۲۰درصد به ۶۰درصد برسانیم و به راحتی هم می‌‌توانیم آن‌‌را به ۹۰درصد برسانیم». این، گفته‌‌های سیدکمال خرازی در دو روز گذشته بازتاب گسترده‌‌ای در رسانه‌‌ها و محافل سیاسی به همراه داشته است و به‌‌مثابه‌ی جدی‌‌تر شدن تهدید ایران برای حرکت به سوی ساخت بمب اتم تحلیل شده است.

* جواد لاریجانی هم با رویکردی مشابه در گفت‌‌وگوی ویژه خبری شنبه‌‌شب شبکه دوم سیما گفت: «در سفر بایدن به فلسطین اشغالی آنها هم‌‌قسم شدند نگذارند ایران به سلاح هسته‌‌ای دست پیدا کند… طبیعتا ما مطابق فتوای رهبر انقلاب و شرع اجازه نداریم تا به دنبال تولید سلاح‌‌های کشتار جمعی از جمله سلاح اتمی برویم؛ اما اگر ما بخواهیم این کار را انجام دهیم، کسی نمی‌‌تواند جلوی ما را بگیرد».

* خرازی و لاریجانی دو تن از دیپلمات‌‌های کهنه‌‌کار جمهوری اسلامی شناخته می‌‌شوند. آنان گرچه از نظر جناح‌‌بندی‌‌ها همسو نیستند، اما طی حدود چهار دهه ارتباط وثیق خود را با عالی‌‌ترین سطوح نظام سیاسی حفظ کرده‌‌اند.

* خرازی و لاریجانی، به‌‌رغم تلاطمات سیاسی شدید ربع قرن اخیر ایران، از معدود کهنه‌‌کارانی هستند که توانسته‌‌اند پیوند نسبی خود را در ساختار قدرت برخوردار حفظ کنند. چنین است که با آنکه خاتمی و حتی ناطق‌‌نوری به حاشیه رانده شده‌‌اند، خرازی سمت مشاور مقام‌‌رهبری و رئیس شورای روابط خارجی را همچنان در دست دارد و جواد لاریجانی، نسبت به برادران خود، از ارتباط نزدیک‌‌تری با نیروهای رادیکال موثر در ساختار قدرت است.

* با چنین سابقه و موقعیتی در ساختار سیاسی است که سخنان خرازی و لاریجانی اهمیت ویژه می‌‌یابد و از اظهارنظری رسانه‌‌ای فراتر می‌‌رود و بهانه‌‌ای برای تحلیل و ارزیابی جدی‌‌تر به‌‌دست می‌‌دهد. ازاین‌‌منظر، می‌‌توان این گفتارهای بحث‌‌انگیز را در سه سطح، به تحلیل نشست.

این اظهارات که حاوی پیام‌های مهمی برای طرف‌های غربی بود واکنش‌های مختلفی را نیز در برداشت.

عطاالله مهاجرانی، فعال سیاسی و وزیر غرهنگ دولت اصلاحات:

دکتر کمال خرازى، رئیس شوراى راهبردى سیاست خارجى ج ا ایران، کم گوى و گزیده گوى و اهل دقت است. مصاحبه ایشان با الجزیره در زمانى حساس انجام شد. بعد از سفر بایدن.

اعلام توانایى فنى ایران براى تولید بمب اتمى. در واقع بمب خبرى است! نشانى از اقتدار فنى و علمى ایران. پاسخى به رجز بایدن!

مصاحبه دکتر کمال خرازى ، پاسخى غیرمستقیم به نخست وزیران مرحله اى و پادرهوا و چشم به انتخابات اسرائیل هم هست. اخیرا نخست وزیر فعلى اسرائیل که تلویزیون چى بوده است، گفته است :

اقدام نظامى علیه ایران اخلاقى است! مصاحبه خرازى: درس اخلاق هم هست!

علی هدیه‌لو، طنزنویس:

کمال خرازی گفته توان ساخت بمب اتمی رو داریم. راست میگه و به گمانم ممکنه دوتا بمب هم ساخته باشیم. ولی آیا داشتن بمب باعث بازدارندگی میشه یا برعکس به اجماع جهانی علیه ایران منجر میشه؟

نظر من اینه که این تصور که ایران بزودی سلاح هسته‌ای داشته‌باشه جهان رو علیه ایران متحد می‌کنه.

با توجه به حجم پدافندی‌ که اطراف ایران مستقر شده، امکان اینکه ایران بتونه یک موشک حاوی کلاهک هسته‌ای رو به صورت موفقیت‌آمیز استفاده کنه، خیلی پایینه ولی در عوض کل جهان، حتی همین روسیه و چین علیه ایران صف‌آرایی خواهد کرد. ممکنه به جای امتیاز گرفتن، مجبور بشیم امتیاز بیشتری بدیم!

حسین جابری انصاری، سخنگوی اسبق وزارت خارجه و معاون محمد جواد ظریف در رشته‌توئیتی از سخنان کمال خرازی درباره توانایی ایران برای ساخت بمب اتم رمزگشایی کرده:

دکتر سید کمال خرازی، برخلاف برخی مسئولان ما مشتاق سخن گویی و جلوه نمایی نیست و از فضیلت کم گویی و گزیده گویی برخوردار است. اظهار نظر تازه ایشان درباره توانایی ساخت بمب اتمی، علی الاصول بازتاب دهنده سیاست ایران و در کلیت آن برآمده از بن بست موجود در روند مذاکرات هسته‌ای و تهدید‌های آمریکا به ویژه در سفر اخیر بایدن به منطقه مبنی بر رجوع به گزینه‌های جایگزین و جنگ، و پاسخی به این وضعیت است که با هدف بازدارندگی طرح شده است.

ادامه بن بست فعلی، از دید برخی از کانون‌های قدرت در ایران در میان مدت می‌تواند به دگرگونی در راهبرد هسته‌ای ایران بینجامد، یا این تغییر را به گزینه‌ای اجتناب ناپذیر برای ایران تبدیل کند. اگر چه برداشت اولیه از اظهارات دکتر خرازی تاکتیکی، و با هدف موازنه سازی در سطح گفتمان سیاسی است، اما نشانه‌های اولیه از یک راهبرد احتمالی جدید را نیز در خود دارد.

ابهام در تاکتیکی یا راهبردی بودن این اظهارات، یا هم تاکتیکی و هم راهبردی بودن آن هوشمندانه و در صورت مدیریت درست، در خدمت قدرت بازیگری بهینه ایران خواهد بود. طرف‌های مقابل باید بدانند گزینه‌های متنوع تنها فراروی آن‌ها نیست. بازی ایران نیز ایستا نیست و بر اساس شرائط دگرگون می‌شود.

برخی کابران از آقای خرازی پرسیدند: حال که در آستانه تولید بمب اتمی هستیم با دستیابی به بمب اتمی کدامیک از مشکلات زیر را حل می‌شود؟

۱-خشک شدن دریاچه ارومیه

۲-فرونشست زمین

۳-بحران آب و انرژی

۴-فرار مغزها

۵- تورم، گرانی

۶-….

کاربر دیگری به نام سالار معتقد است:

آنچه آقای آقای خرازی گفته‌اند جدید نیست " جمله مشترک مخالفین استفاده از اهرم اتمی است. مسئله تکراری یا غیرتکراری بودن این سخن نیست مسئله به کار بردن آن توسط شخصی در تراز خرازی است، آن هم در شرایطی که مذاکرات به بن بست خورده است. یعنی تهدید حرکت به سمت بمب به عنوان پلن B است!

مروری بر زندگی سیاسی سید کمال خرازی

سید علینقی خرازی مشهور به کمال خرازی (زاده ۱۰ آذر ۱۳۲۳ تهران) دیپلمات، سیاست‌مدار و مدرس دانشگاه ایرانی است که استاد و عضو هیئت علمی بازنشسته دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران است و هم‌اکنون نیز دبیر پژوهشکده علوم شناختی فعالیت می‌کند. وی همچنین ریاست شورای راهبردی روابط خارجی را برعهده دارد.

او در فاصله سالهای ۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹ معاون سیاسی وزیر امور خارجه بود. از ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸ بعنوان مدیرعامل خبرگزاری ایرنا فعالیت می‌کرد. او در فاصله سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل بود و از ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ در دولت‌های هفتم و هشتم بعنوان وزیر امور خارجه فعالیت می‌کرد. وزارت او مصادف با حمله نیروهای طالبان به کنسول گری ایران در مزار شریف در سال ۱۳۷۷ بود که باعث کشته شدن هشت دیپلمات ایرانی و یک خبرنگار شد.

دیدار با صدام در بغداد

جواد ظریف خاطره‌ای مشترک با کمال خرازی دارد. آن هم دیدار با صدام است.او می‌گوید:

آقای خرازی در سال 79 یا 80 سفری به عراق داشتند که بنده همراه ایشان بودم. موضوع سفر روابط دو جانبه‌ی ایران و عراق و موضوعات باقیمانده از جنگ بود. قرار بود در این سفر ایشان ملاقاتی با صدام داشته باشند. عراقی‌ها تاکید داشتند که تعداد همراهان در ملاقات به دلایل امنیتی باید بسیار محدود باشد. لذا بنده، کاردار ما در بغداد و یک مترجم به عنوان همراه دکتر خرازی معرفی شدند. عراقی‌ها فقط پذیرفتند من همراه وزیر بروم و بعد با اصرار ما مترجم را هم قبول کردند. به نظر می‌رسد فکر می‌کردند کاردار ما شهر و اطراف آن را بلد است و نمی‌خواستند محل اقامت صدام مشخص شود و لذا وی را حذف کرده بودند.

حواشی ملاقات بسیار جالب بود. زمان ملاقات را مشخص نکرده بودند. یک روز صبح که هیات قرار بود برای زیارت به کاظمین مشرف شود، گفتند ما سه نفر در هتل بمانیم. مشخص بود که برنامه ملاقات با صدام برای آن روز تعیین شده است. طرف‌های ساعت 9 صبح بود که دو اتومبیل تشریفات وزارت خارجه‌ی عراق آمدند و ما را از هتل به محلی که ظاهرا یکی از کاخ‌های ریاست جمهوری در داخل شهر بود بردند. در یکی از ورودی‌ها، آقای صحاف وزیر امور خارجه‌ی وقت عراق منتظر ما بود. در اتاق انتظار نشستیم و وزرا مشغول صحبت شدند. پس از مدتی، آجودان ویژه‌ی صدام که در همه‌ی عکس‌ها و از جمله عکس ما پشت سر صدام است وارد اتاق شد و با صحاف صحبتی کرد. صحاف به ما گفت برای دیدار صدام باید به محل دیگری برویم. آجودان صدام با یک اتومبیل بی‌ام‌و که خودش رانندگی می‌کرد در جلو راه افتاد و به دنبال او در دو اتومبیل جدید که شاید مربوط به ریاست جمهوری بود دکتر خرازی و صحاف و بنده و مترجم راه افتادیم. مدتی در شهر ما را گرداندند و سپس از شهر بیرون رفتند. ظاهرا می‌خواستند مطمئن شوند که ما مسیر را گم کرده‌ایم. در بیرون شهر هم مدتی رانندگی کردند تا به باغی رسیدند که هیچ علامت ظاهری جز یک پست دیده‌بانی خیلی عادی که در عراق فراوان است نداشت. چند دقیقه‌ای هم در داخل باغ رانندگی کردند تا به یک ساختمان در ظاهر بسیار معمولی رسیدیم. پیاده شدیم. دو نفر از اعضای وزارت امور خارجه‌ی عراق منتظر ما بودند. پس از یک توقف کوتاه و پس از عبور از چند راهرو به داخل سالن بسیار مجللی که علی القاعده باید در زیر زمین بود وارد شدیم. صدام در آن سالن منتظر ما بود و با احترام ما را پذیرفت.

بعد از تعارفات اولیه، صدام شروع به صحبت کرد. ماحصل حرفش این بود که اگر اراده‌ی سیاسی در مسوولین عالی وجود داشته باشد، مشکلات فنی قابل حل است. جالب است که به عنوان شاهد مثال، وی مذاکرات خودش با شاه را که به انعقاد 1975 انجامید مطرح کرد. صدام با تفصیل فراوان گفت که در دو ملاقات با شاه، در صحبتی کوتاه طرح کلی خود را برای حل مشکلات فی‌ما‌بین مطرح کرده و شاه هر بار مدتی طولانی صحبت کرده و نهایتا چارچوب صدام را پذیرفته است و پس از این توافق سیاسی در سطح عالی، متخصصان دو طرف در مورد موضوعات به ظاهر لاینحل به توافق رسیده‌اند. حتی در مورد توافق 1975 که در زمان ضعف عراق و قدرت شاه حاصل شده بود، به گونه‌ای وانمود می‌کرد که گویا نظراتش را بر شاه تحمیل کرده است. فکر می‌کنم در نهایت نیز همین خودشیفتگی باعث سقوط صدام شد.