درمان بی اختیاری ادرار | علت، علائم و ۶ روش کنترل

برترین‌ها: بی‌اختیاری ادرار مشکل اعصاب خردکن هزاران نفر در ایران است! این بیماری می‌تواند زندگی شخصی، کاری و حتی ورزش کردن و تفریح‌تان را مختل کند، چراکه هر لحظه ممکن است اختیار خود را از دست بدهید و آبروریزی شود! این بیماری در آقایان نیز دیده می‌شود، اما آمار ابتلا به آن در خانم‌ها دوبرابر است. تحقیقات نشان می‌دهد تقریبا نیمی از زنان مسن به آن مبتلا می‌شوند. اما خبر خوب این است که می‌توان این مشکل را درمان و از ایجاد آن پیشگیری کرد. در ادامه مطلب با نکاتی در ارتباط با کنترل بی اختیاری ادرار در زنان و مردان همراه ما باشید.

بی اختیاری ادرار چیست؟

کنترل مثانه چیزی بیشتر از نگهداری ادرار تا رسیدن به دستشویی است. این عمل به سادگی انجام نمی‌شود بلکه به کار تعدادی از عضلات و اعصاب در بدن بستگی دارد. قسمت اعظم سیستم کنترل کننده مثانه، داخل لگن قرار دارد. (یعنی منطقه‌ای از شکم که بین قسمت فوقانی استخوان‌های ران و زیر باسن قرار دارد). مثانه یک عضو عضلانی بادکنک شکل است.

وقتی که ادرار می‌کنید، عضلات مثانه منقبض شده و باعث فشرده شدن مثانه و خروج ادرار می‌شود. عضلات دیگری نیز به کنترل مثانه کمک می‌کنند. ۲ حلقه عضلانی به نام اسفنکتر، اطراف لوله‌ای که ادرار را به بیرون هدایت می‌کند قرار دارد. این لوله را مجرای ادرار می‌نامند. عضلات اسفنکتر با فشردن مجرای ادرار مانع از خروج آن از بدن می‌شوند. عضلات کف لگن، حالب‌ها، راست‌روده و مثانه را در محل خود نگه می‌دارند، اما بیشتر به بسته باقی ماندن مجرای ادرار کمک می‌کنند.

وقتی که مثانه پر می‌شود، اعصاب مثانه سبب آگاهی سیستم عصبی از پر شدن آن می‌شود و احساس دفع ادرار به شما دست می‌دهد. هنگام تخلیه سیستم عصبی پیام‌هایی به عضلات اسفنکتر و عضلات کف لگن می‌فرستد که سبب شل شدن آن‌ها می‌شود. همچنین به عضلات مثانه دستور می‌دهد منقبض و فشرده شده و سبب خروج ادرار از مثانه شوند. بی‌اختیاری هنگامی رخ می‌دهد که عضلات مثانه ناگهان منقبض شده یا عضلات مجرای ادرار ناگهان شل شود. کنترل بی اختیاری ادرار در زنان و مردان اگرچه می‌تواند برای برخی دشوار باشد، اما ممکن و قابل انجام است.

چرا زنان بیشتر از مردان در معرض بیماری بی اختیاری ادرار هستند؟

عوامل بسیار زیادی در ساختار طبیعی بدن  زنان باعث می‌شود که آن‌ها بیشتر از مردان در معرض بیماری بی اختیاری ادرار قرار داشته باشند. عواملی مانند حاملگی، زایمان و یائسگی می‌توانند یکی از مهم‌ترین عوامل  بیماری بی اختیاری ادرار در زنان باشند. همچنین آناتومی بدن زنان نیز باعث می‌شود آن‌ها بیشتر در معرض بیماری بی اختیاری ادرار داشته باشند.

علت بی اختیاری ادرار

به طور کلی علت بی اختیاری ادرار فارغ از جنسیت، ضعیف شدن ماهیچه‌های مثانه شناخته می‌شود. این ماهیچه‌ها با افزایش سن استقامت خود را از دست می‌دهند و به مرور برای افراد مشکلاتی مانند بی اختیاری ادرار رقم می‌زنند.

علائم بی اختیاری ادرار

ترشح ادارار در هنگام عطسه، سرفه، انجام فعالیت‌های سنگین و دیگر موارد این چنینی، از علائم بی اختیاری ادرار شناخته می‌شوند. نیاز مکرر به دفع ادرار نیز یکی دیگر از علائم شناخته شده برای بی اختیاری ادرار است که باید به آن توجه داشت.

انواع بی اختیاری ادرار

برای آشنایی بیشتر با بیماری بی اختیاری ادرار بهتر است با برخی از انواع این بیماری و علائم آن آشنا شویم:

بی اختیاری ادرار فشاری

اگر هنگام خندیدن، سرفه، عطسه، دویدن یا بلند کردن اشیای سنگین متوجه یک لکه کوچک از ادرار می‌شوید، به بی‌اختیاری فشاری مبتلا هستید. این نوع بی‌اختیاری در میان خانم‌های جوان شایع‌تر است. این مشکل زمانی پیش می‌آید که عضلات و بافت‌های حمایت‌کننده مثانه ضعیف می‌شوند. در این صورت وقتی روی مثانه فشار وارد می‌شود دریچه آن باز شده و مقداری ادرار خارج می‌شود. حتی فشار جزئی ناشی از سرفه یا خنده هم برای خروج مقدار کمی از ادرار کافی است. چند دلیل برای ضعیف شدن این عضلات وجود دارد. برای مثال افزایش وزن، صدمات ورزشی، بارداری و زایمان طبیعی می‌توانند باعث کشش و آسیب این عضلات شوند.کنترل بی اختیاری ادرار در زنان در صورتی که از این نوع باشد، چندان دشوار نخواهد بود.

بی اختیاری ادرار  اورژانسی

اگر به طور ناگهانی حس می‌کنید مثانه‌تان به‌شدت پر شده و تا قبل از رسیدن به دستشویی اختیارتان را از دست می‌دهید به بی‌اختیاری اورژانسی مبتلا هستید. این حس ناگهانی ممکن است با صدای شرشر آب یا نوشیدن مایعات یا اصلا بی‌دلیل ایجاد شود. در این نوع از انواع بی‌اختیاری معمولا مقدار زیادی ادرار خارج می‌شود. این بیماری باعث می‌شود حتی مواقعی که مثانه‌تان خالی است هم حس استرس داشته باشید و چندین‌بار به دستشویی بروید. کنترل بی اختیاری ادرار در زنان و مردانی که به بی اختیاری اورزانسی مبتلا هستند، کمی دشوارتر است.

این نوع بی‌اختیاری معمولا به‌دلیل اسپاسم ماهیچه‌های مثانه ایجاد می‌شود. این اسپاسم‌ها نیز خود به دلیل صدمات عصبی یا ماهیچه‌ای رخ می‌دهد. در برخی موارد این آسیب‌ها بر اثر حساسیت مثانه به دنبال عفونت‌ها و تورم‌ها یا انواع سکته ایجاد می‌شود. پرکاری مثانه نیز درست مانند بی‌اختیاری اورژانسی است با این تفاوت که افراد مبتلا به آن می‌توانند تا رسیدن به دستشویی خود را نگه دارند، اما با این حال حس نیاز به دستشویی ناگهانی زندگی آن‌ها را نیز مختل می‌کند.

بی اختیاری ادرار سرریز

یکی دیگر از انواع بی اختیاری ادرار، بی اختیاری ادرار سرریز شناخته می‌شود. در این نوع از بی اختیاری فرد به دلیل  عدم تخلیه‌ی کامل مثانه به صورت مکرر و ادامه دار دچار ترشح ادرار می‌شود و این فرایند ممکن است در طول روز چندین بار تکرار شود.

بی اختیاری ادرار رفلکسی

در این نوع از بی اختیاری ادار بدون هیچ هوشداری شروع به نشت می‌کند. علت اصلی بروز این بی اختیاری آسیب رسیدن به عصاب مربوط به هشدار مثانه در مغز است.

برای تشخیص نوع بی اختیاری ادرار به کدام دکتر مراجعه کنیم؟

به گفته‌ی بسیاری از متخصصان، برای تشخیص  نوع بی اختیاری ادرار بهتر است به متخصص فلوشیپ کف لگن مراجعه کرد. در طی فرایند معاینه پزشک شما به تشخیص  نوع بی اختیاری ادرار می‌پردازد.

مراحل تشخیص بی اختیاری ادرار توسط پزشک

اولین مرحله برای کنترل بی اختیاری ادراری در زنان و مردان تشخیص نوع آن است. پزشک از شما درباره تاریخچه بیماری‌های‌تان سؤال می‌کند و برای تشخیص عفونت‌های ادراری احتمالی برای‌تان یک آزمایش ادرار می‌نویسد. ممکن است حتی از شما بخواهد بایستید و سرفه کنید تا بتواند از این طریق احتمال بی‌اختیاری فشاری را رد یا تایید کند. همچنین ممکن است از شما درخواست کند یک دفترچه یادداشت روزانه تهیه کنید و در آن تعداد دفعات دفع ادرار و لکه‌های ادراری و میزان مایعاتی که در روز می‌نوشید را ثبت کنید.

برای تشخیص علت بی‌اختیاری ادرار چندین آزمایش وجود دارد. تصاویر سونوگرافی می‌تواند عملکرد مثانه و مجرای خروجی ادرار را هنگام دفع، سرفه یا سایر فعالیت‌ها نشان دهد. آزمایش با استفاده از پد مخصوص نیز مشخص می‌کند در طول روز چقدر دفع ادرار دارید.

انواع روش های درمان بی اختیاری ادرار

 درمان کنترل ادرار با جراحی

جراحی مربوط به بی‌اختیاری فشاری ادرار یک عمل سرپایی محسوب می‌شود. یکی از گزینه‌ها برای این کار قرار دادن مثانه در «اسلینگ» است. اسلینگ بافتی است که موجب بالا نگه داشتن مثانه و جلوگیری از خروج ناگهانی ادرار می‌شود. گزینه دیگر بالاکشیدن مثانه بدون استفاده از «اسلینگ» است. درمورد بیماران مبتلا به بی‌اختیاری اورژانسی نیز برای افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی مثانه می‌توان عمل جراحی انجام داد یا وسیله‌ای را در بدن قرار داد که انقباض مثانه را با سیگنال‌های الکتریکی کنترل می‌کند. برخی افراد ترجیح می‌دهند تا فرارسیدن زمان جراحی یا اثرگذاری دارو‌ها به طور موقت از پوشک‌ها و لباس‌های زیر مخصوص کنترل بی‌اختیاری ادرار استفاده کنند، اما برخی دیگر این محصولات را یک گزینه دائمی به حساب می‌آورند و حاضر نمی‌شوند زیر تیغ جراحی بروند. این محصولات را می‌توان به راحتی از داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوازم پزشکی تهیه کرد.

درمان کنترل ادرار با لیزر

این روش درمانی یکی از بروزترین روش‌های درمان بی اختاری ادرار است که امروزه مورد توجه جامعه پزشکی قرار گرفته است. در این روش عضلات متصل به واژن به کمک لیزر تقویت می‌شوند و بی اختیاری ادرار به مرور زمان از بین می‌رود.

درمان کنترل ادرار با فیزیوتراپی

درمان کنترل ادرار با فیزیوتراپی شامل برنامه‌ای ورزشی در جهت تقویت عضلات مثانه است که تحت نظر فیزیوتراپ انجام می‌شود.در ادامه به برخی از روش‌های درمان کنترل ادرار با فیزیوتراپی می‌پردازیم:

بیوفیدبک

برای شروع درمان به کمک روش بیوفیدبک ابتدا فیزیوتراپ شما از حسگر داخلی برای اندازه گیری فعالیت عضلات کف لگن استفاده می‌کند. این حسگر با استفاده از فشارهای منقبض شدن عضلات مثانه‌ی شما فعالیت عضلات را اندازه‌گیری می‌کند. بعد از تکمیل این رویه بهترین روش درمان به شما پیشنهاد می‌شود.

تحریک الکتریکی

روش تحریک الکتریکی نیز روشی برای آشنایی شما با عملکرد عضلات خود است. در این روش درمان فیزیوتراپ شما از تحریک الکتریکی ملایم استفاده می‌کند تا عملکرد عضلات لگن شما را بررسی کند.

درمان کنترل ادرار با تزریق بوتاکس

یکی دیگر از کاربردهای بوتاکس در زمینه پزشکی، استفاده از آن برای درمان کنترل ادرار است. در این روش پزشک ابتدا با دوربین مخصوص حجم مثانه را چک می‌کند و با تزریق 100 تا 300 واحد بوتاکس به دیواره مثانه حجم آن را اصلاح می‌کند.

درمان کنترل ادرار با دارو

برای درمان کنترل ادرار می‌توان از داروهای مخصوص این درمان نیز اشاره کرد. در ادامه به برخی از این داروها اشاره می‌کنیم:

کدام داروها بی اختیاری ادرار را تشدید می کند؟

دارو‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند بی‌اختیاری ادرار را تشدید کند. مصرف برخی دارو‌های پایین‌آورنده فشارخون در خانم‌ها باعث می‌شود ماهیچه‌های مثانه شل شود درنتیجه فرد دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود. از طرف دیگر برخی دارو‌های ضدافسردگی می‌تواند بی‌اختیاری را بهبود بخشد، اما برخی دیگر آن را تشدید می‌کند. دارو‌های مدر یا دیورتیک‌ها نیز با افزایش میزان ادرار باعث تشدید بی‌اختیاری می‌شود.

درمان کنترل ادرار با روش خانگی

باید بدانید درمان کنترل ادرار با روش خانگی نیز روشی امکان پذیر است. برخی از این روش‌ها عبارت از موارد زیر هستند:

ورزش کگل

ورزش کگل یکی از روش‌های درمان بی اختیاری ادرار است. در این روش با بلند کردن لگن، منقبض کردن این قسمت و سپس شل کردن آن به راحتی می‌توانید عضلات لگن را تقویت کنید.

تمرینات مثانه

تربیت مثانه درمورد کنترل بی اختیاری در زنان و مردان بسیار کاربرد دارد. برای شروع یک نمودار رسم کنید و زمان‌هایی که در دستشویی ادرار می‌کنید و زمان‌هایی که ادرار از شما می‌ریزد، یادداشت کنید. بعد از مدتی با مشاهده الگوی به دست آمده از این نمودار متوجه خواهید شد چه زمان‌هایی به دستشویی بروید تا از نشت ادرار جلوگیری کنید.

رژیم غذایی

برای داشتن رژیم غذایی مناسب برای کنترل ادرار باید به موارد زیر توجه داشته باشید:

• مصرف آب خود را کنترل کنید
• مصرف الکل را ترک کنید
• مصرف کافئین را کمتر کنید
• از ادویه‌جات کمتر استفاده کنید
• مصرف مرکبات را بالا ببرید

انواع روش جلوگیری از بی اختیاری ادرار

برای کاهش خطر ابتلا به بی‌اختیاری ادرار راه‌های مختلفی وجود دارد. حفظ وزن مناسب و انجام تمرینات کگل در صدر این فهرست قرار دارند. اگر سیگاری هستید هرچه سریع‌تر آن را ترک کنید. سیگار کشیدن می‌تواند منجر به سرفه‌های مزمن شود. این سرفه‌ها در نهایت به مثانه فشار می‌آورد و باعث نشت ادرار می‌شود. از مصرف غذا‌ها و نوشیدنی‌های خاصی که موجب تشدید این مشکل می‌شود، خودداری کنید.

برای مثال اگر می‌دانید در طول روز با نوشیدن بیشتر از ۲ فنجان قهوه یا چای ادرارتان را نمی‌توانید کنترل کنید، پس یک فنجان بنوشید یا اصلا از نوشیدن آن صرف‌نظر کنید. غذا‌های حاوی فیبر بالا مصرف کنید، زیرا فیبر باعث جلوگیری از یبوست می‌شود. یبوست یکی از عوامل خطر برای بی‌اختیاری ادرار است و مانع کنترل بی اختیاری ادرار در زنان و مردان می‌شود.

فرشته نجات خانم‌ها!

از آنجایی که بی‌اختیاری فشاری به دلیل ضعف عضلات لگن ایجاد می‌شود بهترین راه حل برای کترل بی اختیاری ادرار در زنان، تقویت عضلات اطراف دریچه مجرای ادراری است. ورزش «کگل» می‌تواند در این زمینه بسیار کمک‌کننده باشد. برای این کار باید عضلاتی که به کمک آن‌ها جریان ادرار را قطع می‌کنید به داخل جمع کنید درست مانند وقتی که سعی می‌کنید ادرار خود را نگه دارید ۱۰ ثانیه در این حالت باقی بمانید و بعد عضلات را رها کنید.

روزی ۳ تا ۴ بار این حرکت را انجام دهید. هرچه این عضلات قوی‌تر شوند کنترل شما روی مثانه‌تان بیشتر خواهد شد. با استفاده از بیوفیدبک نیز می‌توان درمورد فعالیت مثانه و عضلات لگن اطلاعات دقیقی کسب کرد. هرچه با این فعالیت‌ها بیشتر آشنا می‌شوید راحت‌تر می‌توانید آن‌ها را کنترل کنید. بیوفیدبک روشی درمانی است که با به‌کارگیری ابزار‌های الکترونیکی، اطلاعاتی را در مورد اعصاب و عضلات و فعالیت‌های خودمختار بدن اندازه‌گیری و پردازش می‌کند و در قالب فیدبک صوتی یا تصویری به بیمار و پزشک معالج وی نشان می‌دهد. این روش معمولا در ترکیب با تمرینات کگل استفاده می‌شود و روش خوبی برای کنترل بی اختیاری ادرار در زنان است.