ملاقات با دلبر آلمانی دانشجوها در خیابان‌های تهران

خودروبانک: پیش از آن‌که مرسدس بنز در سال ۱۹۸۵ پلتفرم W۱۲۴ را به صورت رسمی به عنوان کلاس E و پرفروش‌ترین محصول همیشگی خود معرفی کند، محصولی با نام W۱۲۳ بر خط تولید قرار داشت که در بازه تولید ۱۰ ساله خود، رکورد پرفروش‌ترین مدل تولیدی مرسدس بنز را به خود اختصاص داده بود.

این خودرو به واسطه استفاده از ترکیبی از ویژگی‌های فنی چون قیمت رقابتی و در دسترس در میان سایر مدل‌های مرسدس، توان فنی مناسب و کاربری روزانه بسیار عالی، توانست به یکی از بهترین محصولات تولیدی بنز در میانه‌های دهه 1970 تا نیمه اول دهه 1980 بدل شود. این خودرو به دلیل داشتن قیمتی بسیار مناسب در دوران حکومت پهلوی، برای دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در آلمان، یکی از محبوب‌ترین گزینه‌های واردات به حساب‌ می‌آمد. در آن دوران قانونی وجود داشت که به دانشجویان و محصل‌های ایرانی خارج از کشور اجازه می‌داد تا به عنوان یک مزیت تحصیلی، یک دستگاه خودرو را به انتخاب خود تحت شرایط حمایتی به کشور وارد کنند. از آنجایی که تقریباً تمامی دانشجویان ایرانی مقیم آلمان در آن دوران W123 را به عنوان گزینه وارداتی انتخاب می‌کردند، این خودرو در ایران به "بنز دانشجویی" مشهور شد.

آنچه در ادامه این مقاله می‌خوانید، آشنایی با یک دستگاه مرسدس بنز W123 230E مدل سال 1984 که هنوز هم از جمله مرسدس بنزهای اقتصادی محبوب بازار خودروهای کلاسیک کارکرده ایران به شمار می‌آید.‌

طراحی: یک قدم بالاتر

W123 آمد تا جانشین نسل پیشین، یعنی W114 (ملقب به معماری) باشد. از این رو طراحی W123 با معیارهای روز و زبان طراحی نوین مرسدس بنز طراحی شد که ریشه در ذهن خلاق طراح قدیمی این برند، یعنی فردریش گایگر داشت. اما این خودرو همچنین به کمک و مشارکت شاگرد نامدار گایگر، برونو ساکو انجام شد که آینده زبان طراحی مرسدس بنز در دهه 1980 میلادی به بعد را در دست گرفت از این رو W123 یکی از آخرین طرح‌های غالب گایگر بود که بر خط تولید این آلمانی باوقار پیاده می‌شد.

مهم‌ترین المان طراحی تغییر یافته از W114 به W123 تغییر چیدمان و گرافیک چراغ‌های جلو و جلوپنجره آن بود که از طراحی عمودی به طراحی افقی تغییر شکل داد.

نمای داخلی: ورود به مدرنیته

تغییرات طرای در نمای داخلی W123 در مقایسه با W114 به اندازه تغییرات نمای خارجی فاحش و چشمگیر بود. گذر مرسدس بنز از زبان طراحی وینتج به مدرنیته نه تنها در ظاهر بیرونی W123 بلکه در نمای داخلی آن نیز به وضوح قابل رویت بود. در نتیجه، W123، المان‌های نوین آن دوران مرسدس بنز در طراحی نمای داخلی را به همراه داشت که شامل تغییر در طراحی مجموعه نشانگرهای پشت فرمان از دو نشانگر بزرگ به سه نشانگر تقریباً هم سایز در قاب مستطیلی بسیار کشیده‌تر، غربیلک فرمان چهار شاخه تمام پلاستیکی بزرگ، استفاده بیشتر از پلاستیک فشرده در ساخت ادوات نمای داخلی نظیر داشبورد و تغییر کامل در طراحی کنسول مرکزی بود.

آنچه در W123 برای اولین بار رویت شد، نفوذ سبک طراحی بسیار مشهور مرسدس بنز در بخش چیدمان دریچه‌هایی دایره‌ای سیستم تهویه مطبوع (دو عدد در چپ و راست و دو عدد در مرکز داشبورد) بود که تقریباً در طراحی داخلی تمامی کلاس‌های مرسدس بنز به کار گرفته شد و در عرصر جدید نیز به یکی از مهم‌ترین المان‌های طراحی رترو (Retro/گذشته‌گرا) به کار رفته در مرسدس بنزهای جدید بدل شد.

مشخصات فنی: مطابق استاندارد روز

W123 خودروی از کلاس محصولات عملکرد محور مرسدس بنز نبود. در نتیجه حتی با ارائه پیشرانه‌ I6 بنزینی 2.8 لیتری، همان نسخه شش سیلندر رایج در ایران که با کد شناسایی فنی M110 و کد شناسایی تجاری 280 شناخته می‌شود، همچنان خودرو پرفورمنس محوری به شمار نمی‌رفت. این خودرو در دوران تولید ده ساله خود از طیف مختلفی از پیشرانه‌های بنزینی چهار سیلندر 2.0 لیتر تا 2.5 لیتر و تنها نسخه 2.8 لیتری شش سیلندر بنزینی در کنار پیشرانه‌های 2.4 یا 3.0 لیتر دیزل بهره برد اما رایج‌ترین نسخه‌های وارداتی آن به کشور در نیمه اول تولید خود از پیشرانه 2.3 لیتری چهار سیلندر M115 استفاده می‌کردند. اما با توجه به سال تولید این مدل مورد بررسی (1984) و ورود به دهه 1980، مرسدس بنز از پیشرانه سری M102 با حجم مشابه بهره گرفت که پیشرانه جدیدتری به حساب می‌آمد و به دلیل استفاده از کاور مشکی رنگ سوپاپ‌ها، به "موتور مشکی" مشهور شد. تفاوت پیشرانه M102 با M115 در قطر بیشتر سیلندر و کورس کمتر پیستون بود که با وجود داشتن حجم یکسان (2.3 لیتر)، به دلیل توان دستیابی به دور بالاتر، از دیدگاه اسب بخار قوی‌تر عمل می‌کرد.

این پیشرانه در دو نسخه کاربراتوری و انژکتوری چند نقطه‌ای مکانیکی با کنترل الکترونیکی ساخت برند بوش با نام KE-Jetroic به تولید رسید که نسخه مورد بررسی ما نیز از نوع انژکتوری است. این پیشرانه می‌تواند با تکیه بر ضریب تراکم نسبتاً بالا 10.5:1 (10.5 به 1)، قدرت قابل احترام 136 اسب بخار در دور 5100 و گشتاور 205 نیوتن‌متر در دور 3500 را به تولید برساند که برای دهه 1980 میلادی به واقع رقم درخور توجهی است. گیربکس‌های مورد استفاده برای W123 شامل دو نسخه 4 سرعت اتوماتیک و دو نسخه دستی 4 و 5 سرعت می‌شد که نمونه مورد بررسی به گیربکس 4 سرعت دستی مجهز است. W123 در حدود 1400 کیلوگرم وزن دارد و می‌تواند با این پیشرانه، در حدود کمی فراتر از 11 ثانیه از حالت سکون به تندی 100 کیلومتر بر ساعت دست یابد. همان‌طور که پیش‌تر نیز بیان شد، W123 سدانی اقتصادی است و با مصرف سوختی در حدود 1.5 لیتر در هر 100 کیلومتر بیشتر به منظور دوام فنی در دراز مدت طراحی و ساخته شده است و نه سواری تند و تیز.

سخن نهایی

W123 مورد بررسی این مقاله کارکردی در حدود 215 هزار کیلومتر دارد و بدون رنگ است که نشان‌دهنده حفظ و نگهداری پروسواس مالک آن دارد. نه الزاماً این خودرو، اما W123 به صورت کلی یک مرسدس بنز اقتصادی کلاسیک روزمره است که با داشتن ویژگی‌های فنی حتی به مراتب بهتر از بسیاری از خودروهای گران‌قیمت روزمره امروزی، پس از گذر مدت زمان قابل توجه همچنان ایفای نقش می‌کند.

این خودرو در صورت تمایل یک خریدار می‌توان مرسدس بنزی باشد که به سادگی در جایگاه یک خودرو روزمره ایفا نقش کند اما هرکسی از پس نگهداری و تامین خدمات مورد نیاز این کلاسیک آلمانی برنخواهد آمد و حتی قطعاتی از این خودرو در بازار ایران به سختی پیدا می‌شوند.