آمار واقعی مرگ و میر ایرانی‌ها در دوره کرونا لو رفت

کمتر از یک هفته تا ۴ سالگی ویروس کووید ۱۹ باقی مانده است. سازمان بهداشت جهانی WHO روز ۲۱ ژانویه ۲۰۲۰ در اولین گزارش مرتبط با شیوع بیماری با علایم ذات‌الریه اعلام کرد: «۳۱ دسامبر ۲۰۱۹، دفتر منطقه‌ای WHO در کشور چین، گزارشی از موارد ذات‌الریه دریافت کرد. موارد ابتلا با علت ناشناخته در شهر ووهان چین شناسایی شده بود. مقامات چین به WHO گزارش دادند که در فاصله ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ تا سوم ژانویه ۲۰۲۰، در مجموع ۴۴ مبتلای این نوع ذات‌الریه با علت نامعلوم شناسایی شده است. طبق گزارش دقیق‌تری که در روزهای ۱۱ و ۱۲ ژانویه به دفتر منطقه‌ای WHO رسید، شیوع این نوع از ذات‌الریه با عرضه غذاهای دریایی در یک بازار محلی در شهر ووهان مرتبط بوده است.»

تا روز 11 فوریه 2020، تعداد مبتلایان این نوع ذات‌الریه در 24 کشور جهان با افزایش هزار برابری به 43103 نفر رسیده بود در حالی که 42708 نفر از مبتلایان در کشور چین بودند و تا این روز تعداد فوتی‌های بیماری در 24 کشور به 1018 نفر رسیده بود که یکی از قربانیان در کشور فیلیپین و 1017 نفر در کشور چین بودند. در این روز (11 فوریه 2020) سازمان بهداشت جهانی در بیانیه‌ای اعلام کرد که به دنبال مشورت با سازمان‌های زیرمجموعه ملل متحد، این نوع از ذات‌الریه، «کرونا ویروس 2019 و به اختصار COVID-19» نامگذاری شده است.

آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی از وضعیت شیوع کرونا، روز 22 دسامبر 2023 (اول دی 1402) منتشر شد که طبق این گزارش تا 17 دسامبر سال جاری میلادی، تعداد کل مبتلایان به بیش از 773 میلیون نفر و تعداد کل فوت به بیش از 6 میلیون نفر رسیده و منطقه اروپا با بیش از 277 میلیون مبتلا و منطقه امریکا با بیش از 2 میلیون فوتی در صدر جدول ابتلا و مرگ کرونا ایستاده‌اند. گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی از تعداد ابتلا و فوت کرونا بر اساس اعلام کشورها تدوین می‌شود، اما امروز این اعداد، دیگر برای ملت‌ها قابل اطمینان نیست، چون 20 ماه قبل (مه ‌2022) و زمانی که تعداد فوتی‌های کرونا در جهان به حدود 5.4 میلیون نفر (5 میلیون و 400 هزار) رسیده بود، مسوولان سازمان بهداشت جهانی بر اساس محاسباتی گفتند که گزارش بسیاری از کشورها درباره مرگ‌های کرونایی غیرواقعی بوده و تعداد فوتی‌های کووید 19 در جهان، حداقل 3 برابر بیشتر از آمار موجود و حدود 15 میلیون نفر است. این اعلام WHO البته با اعتراض برخی دولت‌ها و از جمله دولت هند مواجه شد، چون سازمان بهداشت جهانی، با یک ابزار ساده، صداقت و شفافیت مورد ادعای بسیاری دولت‌ها را زیر سوال برده بود.

5 مه ‌2022، سازمان بهداشت جهانی در گزارش خود اعلام کرد: «در فاصله اول ژانویه 2020 تا 31 دسامبر 2021، حدود 14.9 میلیون مرگ (14 میلیون و 900 هزار) در سراسر جهان به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با همه‌گیری کووید19 مرتبط بوده که این رقم نشان‌دهنده 9.5 میلیون مرگ (9 میلیون و 500 هزار) بیشتر از مواردی است که تاکنون به‌طور مستقیم به COVID-19 نسبت داده شده است.»

کارشناسان سازمان بهداشت جهانی در گزارش خود این اختلاف آماری را «مرگ اضافی» نامیدند و گفتند: «مرگ اضافی به عنوان تفاوت بین تعداد مرگ‌های رخ داده و تعداد مورد انتظار در صورت عدم وجود همه‌گیری محاسبه می‌شود. این تعداد مرگ اضافی (14.9 میلیون نفر) شامل موارد مرگ‌های کووید 19 و شمارش و گزارش شده توسط دولت‌ها، مرگ‌های کووید 19 که توسط دولت‌ها شمارش یا گزارش نشده و همچنین، مرگ‌هایی است که ناشی از ابتلا به کووید 19 نبوده، اما به دلیل مشکلات بهداشتی و اجتماعی در اثنای شیوع کووید 19 رخ داده است. برزیل، مصر، هند، اندونزی، مکزیک، پرو، روسیه، آفریقای جنوبی، ترکیه و ایالات متحده، کشورهایی هستند که بیشترین تعداد مرگ اضافی را داشته‌اند. (طبق تخمین سازمان بهداشت جهانی، آمار واقعی فوت کرونا در مصر 11.6 برابر آمار رسمی، در هند 9.9 برابر، در پاکستان 8 برابر، در اندونزی 7.1 برابر، در بنگلادش 5 برابر، در بولیوی 4.5 برابر، در صربستان 4.4 برابر، در قزاقستان 4.2 برابر، در فیلیپین 3.6 برابر و در روسیه 3.5 برابر آمار رسمی بوده است) 84 درصد از موارد مرگ اضافی در آسیای جنوب شرقی، اروپا و امریکا و 70 درصد موارد در 10 کشور جهان، 81 درصد از موارد مرگ اضافی (81 درصد از 14 میلیون و 900 هزار مرگ) در کشورهای با درآمد متوسط، 15 درصد در کشورهای با درآمد بالا و 4 درصد در کشورهای کم درآمد، حدود 57 درصد از مرگ‌های اضافی در مردان و 82 درصد در افراد بالای 60 سال بوده است.»

دولت‌هایی که با مردم خود صادق نبودند

گزارش سازمان بهداشت جهانی هیچ صراحتی درباره صادق نبودن دولت‌ها ندارد و ارتباط گزارش‌های غیرواقعی کشورها درباره کم‌شماری مرگ‌های کرونایی را به دلایلی همچون محاسبات نادرست، کمبود امکانات، شمارش بر مبنای معیارهای غیر دقیق ربط می‌دهد. غیر از این گزارش اما مصداق‌های زیادی از خطاب صریح نهادهای ملی و غیر دولتی می‌توان پیدا کرد که بر خلاف رویه محافظه‌کارانه WHO، ناراستی دولت‌ها را زیر سوال برده‌اند.

تیر‌‌ماه 1399، خبرنگار روزنامه «اطلاعات روز» افغانستان بر اساس نظرسنجی این رسانه در سطح شهر کابل در گزارش خود نوشت: «آمار افراد مبتلا به کرونا و آمار مرگ ناشی از کرونا، ده‌‌‌برابر بیشتر از آماری است که از سوی وزارت صحت عامه کشور اعلام می‌شود. وزارت صحت‌عامه آمار مرگ ناشی از کرونا را تاکنون 156 نفر اعلام کرده اما در این نظرسنجی که از حدود 14 روز قبل به این سو در سطح شهر کابل انجام شده، 384 نفر از شهروندان کابل گفته‌اند که 1626 نفر از دوستان و آشنایان آنها بر اثر ابتلا به کرونا جان باخته‌‌اند.در بخش دیگر این نظرسنجی از اشتراک‌کنندگان پرسیده شد که از اطرافیان و آشنایان آنها حدودا چند نفر به ویروس کرونا مبتلا شده‌‌اند. بیش از 68 درصد پاسخ‌‌دهندگان گفته‌اند که 5 تا 40 نفر از دوستان و آشنایان آنها به کرونا مبتلا شدند. 40 درصد پاسخ‌‌دهندگان گفته‌‌اند که دوستان و آشنایان آنها که به ویروس کرونا مبتلا شدند، به‌دلیل عدم موجودیت امکانات و خدمات صحی لازم به شفاخانه‌های مخصوص کرونا مراجعه نکردند. شمار زیادی از آنها گفتند که در شفاخانه‌های مخصوص حتی اکسیژن و داروی مورد نیاز به‌صورت رایگان ارایه نمی‌شوند و از بیماران پول گرفته می‌شود.2.5 درصد دیگر گفته‌‌اند که بیماران کرونایی به شفاخانه‌ها دسترسی ندارند.»

ایالات متحده امریکا هم وضعیت مشابه داشت به این معنا که دولت امریکا، تعداد کل مرگ کرونا در این کشور در فاصله اول ژانویه 2020 تا 31 دسامبر 2021 را 824338 نفر اعلام کرده بود در حالی که نتایج محاسبات سازمان بهداشت جهانی نشان داد آمار فوت کرونا در این کشور در این بازه زمانی حدود 886917 نفر تا 978225 نفر بوده است.

جولای 2021 خبرنگار نیویورک تایمز در گزارشی با تیتر «تعداد تلفات کووید 19 در نیویورک چقدر دقیق است» نوشت که مقامات نیویورک بر مبنای روش‌شناسی ایالتی مجاز بوده‌اند که تعداد موارد مرگ کرونا را 11 هزار نفر کمتر از آمار واقعی مرکز ملی آمار بهداشت اعلام کنند. در این گزارش اعلام شد که آمار رسمی از فوتی‌های کرونا در شهر نیویورک با همین مجوز، صرفا شامل آن تعداد افرادی بوده که تست کرونای تایید شده از آزمایشگاه‌ها داشتند و در بیمارستان‌ها، خانه سالمندان یا آسایشگاه‌ها فوت کرده‌اند و آمار فوت، موارد مرگ در خانه یا زندان را شامل نمی‌شده و بنابراین، با وجود آنکه آمار رسمی مرگ ناشی از کرونا در نیویورک در یک بازه زمانی مشخص، حدود 43 هزار نفر بوده، گزارشی که به مرکز ملی آمارهای بهداشتی اعلام شده، حکایت از فوت بیش از 54 هزار مبتلای کرونا در همین بازه زمانی مشابه دارد.

گزارشگر نیویورک تایمز در ادامه می‌نویسد که حدود نیمی از ایالت‌های امریکا همین وضع را داشته‌اند چنانکه در کالیفرنیا و تگزاس هم، تعداد فوتی‌ها در آمار رسمی کمتر از آمار واقعی مرگ مبتلایان کرونا بوده است.

ژانویه 2022 شبکه خبری NBC در گزارشی اعلام کرد که طبق نتایج تحقیق گروهی از محققان در کانادا، هند و ایالات متحده، دولت هند از شمارش فوت بیش از 3 میلیون مبتلای کرونا در موج‌های اول و دوم آلودگی (ژوئن 2020 تا جولای 2021) خودداری کرده و بنابراین، آمار 481 هزار نفری فوتی‌های کرونا در هند که از سوی دولت این کشور اعلام می‌شود، غیر واقعی است. گزارش سازمان جهانی بهداشت درباره شمار مرگ‌های اضافی محاسبه نشده در آمار تجمیعی فوت کرونا، چند ماه پس از این تحقیق بود و اعلام می‌کرد که طبق نتایج بررسی‌های WHO آمار مرگ‌های کرونا در هند، 10 برابر گزارش رسمی این کشور و حدود 4.74 میلیون نفر (4 میلیون و 740 هزار) است.

گفتن این آمارها دیگر جرم نیست

علی‌اکبر حقدوست، رییس کمیته اپیدمیولوژی ستاد ملی مقابله با کرونا در دولت دوازدهم، در گفت‌وگو با «اعتماد» می‌گوید: طبق نتایج برخی تحقیقات انجام‌شده در ایران، تعداد مرگ‌های واقعی کرونا در کشور 1.9 برابر گزارش رسمی دولت بوده است. گفتن این حرف، امروز هزینه زیادی ندارد، اما در فاصله سال‌های 1399 تا 1400، تعداد زیادی از کارشناسان و متخصصان حوزه سلامت و حتی دیگر حوزه‌ها همچون اقتصاد و سیاست که دولت را به دلیل انتشار گزارش‌های غیرواقعی از ابتلا و فوت کرونا، مورد انتقاد قرار دادند، با برخوردهای تندی مواجه شدند، چون زیر سوال بردن آمارهای رسمی، مهر تایید بر پنهانکاری مسوولان حوزه سلامت بود. به نظر می‌رسد که گزارش سال 2022 سازمان بهداشت جهانی درباره عمومیت ناراستی دولت‌ها، همچون سپر محافظی برای بسیاری از محققان و از جمله، پژوهشگران ایرانی بود که نتایج تحقیقات خود درباره آمار مرگ اضافی کرونا و شمارش نشدن این مرگ‌ها در آمار تجمیعی فوت کووید 19 را علنی کنند.

از جمله این تحقیقات، نتایج پژوهش محققان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل است که اسفند پارسال منتشر شد و محققان اعلام کردند که در مقابل آمار رسمی دولت از مرگ‌های کرونایی در فاصله بهمن 1398 تا بهمن 1401 که عدد 136166 نفر بوده، شمار تخمینی مرگ‌های بر اثر ابتلا به کرونا در کشور در این بازه زمانی 240390 مورد است. در نتیجه تحقیق دیگری که تابستان پارسال منتشر شد، محققان مراکز تحقیقاتی کشور اعلام کردند که در مقابل آمار رسمی 139610 فوتی کرونا، تعداد مرگ‌های اضافی براساس کم‌شماری 4 الی 8 درصدی بین 282378 مورد تا 364417 مورد تخمین زده شده و نتایج تحقیق نشان داده که نسبت مرگ‌های گزارش‌شده COVID-19 به کل مرگ‌های اضافی در محاسبات مختلف از 45.2 درصد تا 49.4 درصد متغیر بوده است.