از کجا بفهمیم سردردمان ناشی از تومور مغزی است؟

برترین‌ها: وقتی سر دردی دارید که به نظر می‌رسد دردناک‌تر از معمول است و تفاوتی با سر درد‌های تنشی یا میگرن دارد، ممکن است این سوال برای‌تان مطرح شود که آیا این سر درد علامت مشکلی جدی نیست؟ ممکن است دچار تومور مغزی شده باشید؟

فراموش نکنید که بیشتر سر درد‌ها ناشی از تومور مغزی نیستند. بیشتر تومور‌های مغزی در واقع از جای دیگری از بدن شروع شده و به مغز می‌رسند که به آن‌ها تومور‌های مغزی متاستاتیک می‌گویند. توموری که در مغز شکل می‌گیرد، تومور مغزی اولیه نامیده می‌شود؛ بنابراین بیشتر سر درد‌ها نگران کننده نیستند، اما اگر تومور مغزی وجود داشته باشد، سر درد، معمول‌ترین علامت است.

فهمیدن تفاوت میان یک سر درد معمولی و سر درد ناشی از تومور مغزی می‌تواند تا حدودی ذهن‌تان را آرام کند. اما اگر نگران هستید یا سر درد‌هایی دارید که همراه با دیگر علائم‌اند باید به پزشک مراجعه کنید. در خیلی از موارد، وجود علائم دیگر به شما و پزشک‌تان کمک می‌کند میزان جدی بودن عارضه را مشخص کنید.

علائم سر درد‌های ناشی از تومور مغزی

یک تومور مغزی در مراحل اولیه‌ی خود ممکن است علائم قابل توجهی نداشته باشد و تنها زمانی که تومور رشد کرده و آنقدر بزرگ می‌شود که به مغز یا عصب‌های مغز فشار وارد می‌کند، سر درد‌ها شروع می‌شوند. ویژگی‌های یک سر درد ناشی از تومور مغزی با سر درد‌های تنشی یا میگرنی از جهات قابل توجهی متفاوت است. مثلا مکررا با سر درد از خواب بیدار شدن می‌تواند علامت تومور مغزی باشد. اما یادتان باشد عوارض دیگری مانند آپنه انسدادی خواب یا خماری ناشی از الکل نیز می‌توانند سبب سر درد‌های صبحگاهی شوند.

اما اگر متوجه تغییری در الگوی سر دردهای‌تان شدید یا شدت سر دردهای‌تان فرق کرد باید هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. همینطور اگر کسی هستید که معمولا سر درد دارید، اما سر دردهای‌تان بیشتر و شدیدتر شده‌اند باز هم باید به پزشک مراجعه کنید. دیگر علائم مرتبط با تومور مغزی شامل موارد زیر می‌شوند:

• سر درد‌هایی که شب‌ها از خواب بیدارتان می‌کنند
• سر دردی که با تغییر وضعیت بدن تغییر می‌کند
• سر دردی که به دارو‌های مسکن معمول مانند آسپرین و استامینوفن و ایبوپروفن جواب نمی‌دهد
• سر درد‌هایی که چند روز یا چند هفته طول می‌کشند

سر درد‌های ناشی از تومور مغزی به علت اینکه شدید هستند گاهی با میگرن اشتباه گرفته می‌شوند. اما حمله‌ی میگرن می‌تواند حالت تهوع و حساسیت شدید به نور ایجاد کند در حالی که سر درد‌های تومور مغزی معمولا با علائم دیگری همراهند.

علائمی که با سر درد‌های ناشی از تومور مغزی همراهند

اگر سر درد، تنها علامتی است که دارید احتمال اینکه تومور مغزی داشته باشید بسیار کم است، اما اگر سر دردتان با علائم دیگری همراه باشد، احتمال وجود تومور مغزی قوی‌تر مطرح می‌شود:

• کاهش وزن بی‌دلیل
• دو بینی، تاری دید یا از دست دادن بینایی
• احساس فشار زیاد در پشت سر
• سرگیجه و از دست دادن تعادل
• تشنج
• از دست دادن ناگهانی قدرت تکلم
• از دست دادن شنوایی
• ضعف یا بی‌حسی که تدریجا در یک سمت بدن بدتر می‌شود
• نوسانات خلقی ناگهانی و عصبی شدن

برخی از این علائم ممکن است نشانگر سکته مغزی باشند که ربطی به تومور مغزی ندارد. سکته مغزی نتیجه‌ی اختلال در جریان خون به سمت مغز یا مشکلی در یکی از رگ‌های خونی مغز است. اما اینکه آیا علائم مربوط به سکته مغزی‌اند یا تومور، باید در صورت شدت عارضه، از سر درد خفیف به علامتی دیگر، با پزشک مشورت کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر سرطان در قسمت دیگری از بدن‌تان تشخیص داده شده و سر درد‌های شدید شروع شده‌اند، به پزشک‌تان بگویید. سرطان ممکن است به مغزتان رسیده باشد، بنابراین تمام علائم خود را با جزئیات با پزشک‌تان در میان بگذارید. ویژگی‌های سر دردتان به پزشک شما کمک می‌کند برنامه‌ی درمانی مناسب در پیش گرفته شود. اگر سابقه‌ی هیچ سرطانی را ندارید و سر دردتان چند روز یا چند هفته ادامه دار شد و با دارو تسکین نیافت، به پزشک مراجعه کنید.

سر دردی که به مرور بدتر می‌شود و پاسخی به درمان‌های رایج نمی‌دهد باید ارزیابی شود. کاهش وزن، کرختی عضلات و تغییر در حس‌های بینایی یا شنوایی که همراه با سر درد هستند باید فورا بررسی شوند.

درمان تومور مغزی

درمان مناسب برای تومور مغزی بستگی به اندازه‌ی تومور و محل آن و البته نوع آن دارد: بیش از ۱۲۰ نوع تومور مغزی و تومور سیستم عصبی وجود دارد. این نوع تومور‌ها از جهت سرطانی بودن یا خوش خیم بودن، منشاء سلول‌ها، میزان تهاجمی بودن سلول‌ها و خیلی از معیار‌های دیگر با هم متفاوت‌اند. اگر تشخیص سرطان مغز داده شود سن شما و وضعیت عمومی سلامت‌تان نیز در تعیین روند درمان موثر است. درمان‌ها برای تومور‌های مغزی شامل موارد زیر می‌شوند:

عمل جراحی برای برداشتن تومور. پیشرفت‌های جدید در تکنولوژی و تکنیک‌های جراحی به جراحان این اجازه را می‌دهند که از طریق برش‌های کوچک و ابزار‌های خاص به مغز دسترسی پیدا کنند و نیازی به برش‌های بزرگ که نیاز به زمان زیادی برای التیام دارند نیست.

رادیو تراپی، که در آن از اشعه‌های X یا سایر فرم‌های تابش برای نابود کردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومور استفاده می‌شود.

شیمی درمانی، که به خصوص برای تومور‌های مغزی چالش برانگیز است. زیرا یک سد خونی در مغز وجود دارد که از بافت مغز در برابر جریان خون محافظت می‌کند. محققان در حال تحقیق روی دارو‌های شیمی درمانی هستند که می‌توانند به خوبی از سد خونی مغز عبور کرده به طور موثر، تومور را نابود کنند.

انواع تومور‌های مغزی و علائم خاص آن‌ها

مننژیوما

تقریبا یک سوم تومور‌های اولیه مغزی مننژیوما هستند. این تومور‌ها از بافت پوششی مغز و نخاع رشد می‌کنند و بر این نواحی فشار می‌آورند. مننژیوما در کودکان نادر بوده و بیشتر در زنان بالای ۶۰ سال شایع است. علائم مننژیوما شامل موارد زیر می‌شود:

• سر درد
• ضعف در دست‌ها و پا‌ها
• تشنج
• تغییر در شخصیت
• مشکلات بینایی

گلیوبلاستوما

گلیوبلاستوما تومور سرطانی است که می‌تواند رشد سریعی داشته باشد و نیاز به درمان فوری و شدید دارد. پزشکان بسته به اینکه تومور تا چه اندازه دارای سلول‌های غیرعادی است، آن را درجه بندی می‌کنند. تومور‌های درجه اول، کم شدت‌ترین بدخیمی را دارند و تومور‌های درجه چهار، پُرشدت‌ترین بدخیمی را. گلیوبلاستوما جزو تومور‌های درجه ۴ است.

گلیوبلاستوما به مغز فشار وارد می‌کند و علائم زیر را دارد:

• حالت تهوع و استفراغ
• سر درد که صبح‌ها شدیدتر می‌شود
• ضعف در بدن مثلا در دست‌ها و پا‌ها و یا صورت
• مشکل در حفظ تعادل
• مشکل در حافظه
• تشنج

آستروسیتوما

آستروسیتوما تومور مغزی است که از سلول‌هایی به نام آستروسیت‌ها که بافت مغز را تشکیل می‌دهند رشد می‌کند. تومور‌های آستروسیتوما از یک تا چهار درجه بندی می‌شوند و تومور‌های درجه اول، رشد آهسته‌تری نسبت به تومور‌های درجه چهار دارند. برخی از علائم اولیه‌ی تومور‌های آستروسیتوما شامل موارد زیر می‌شوند:

• سر درد
• از دست دادن حافظه
• تشنج
• تغییر در رفتار

کرانیوفرانژیوما

تومور کرانیوفرانژیوما توموری خوش خیم است که نزدیک به غده هیپوفیز رشد می‌کند و بیشتر در کودکان شایع است. مدلوبلاستوما و اپندیموما نیز از تومور‌های متداول مغزی در میان کودکان هستند.

تومور بر غده‌ی هیپوفیز و مجرای بینایی فشار وارد می‌کند و علائم زیر را دارد:

• تاخیر در رشد
• چاقی
• مشکلات بینایی به دلیل تورم عصب بینایی
• مشکلات هورمونی

تومور‌های هیپوفیز

تومور‌های هیپوفیز در غده هیپوفیز شکل می‌گیرند و بر سطح هورمون‌های هیپوفیز اثر می‌گذارند. تومور‌های هیپوفیز در زنان شایع‌تر بوده و ۹ تا ۱۲ درصد از تومور‌های اولیه‌ی مغزی را شامل می‌شوند. این تومور‌ها رشد آهسته‌ای دارند، اما انواع بزرگ‌تر آن می‌توانند به اطراف مغز فشار وارد کنند. تومور‌های هیپوفیز می‌توانند هورمون‌های هیپوفیزی ترشح کرده و سبب علائم بیشتری شوند. تومور‌هایی که در غده هیپوفیز تشکیل می‌شوند تقریبا همیشه خوش خیم هستند.

علائم تومور‌های هیپوفیز شامل علائم زیر می‌شوند:

• سر درد
• مشکلات بینایی
• تغییرات رفتاری
• تغییرات در سطح هورمون‌ها

تومور‌های متاستاتیک

تومور‌های مغزی متاستاتیک یا تومور‌های ثانوی مغزی در سایر قسمت‌های بدن که سرطان وجود دارد شکل می‌گیرند و از طریق جریان خون به مغز می‌رسند. تومور‌های متاستاتیک مغزی علائمی مشابه تورمو‌های اولیه مغزی دارند:

• سر درد
• تشنج
• از دست دادن حافظه کوتاه مدت
• تغییرات در رفتار یا شخصیت
• ضعف در یک سمت بدن
• مشکل در حفظ تعادل

تومور مغزی، میگرن و یا چیزی دیگر؟!

علائم تومور‌های مغزی می‌توانند مشابه علائم بیماری‌های دیگری نیز باشند مانند سر درد‌های ناشی از ام اس. بیشتر سر درد‌ها نشاندهنده‌ی وجود تومور مغزی نیستند و تنها سر درد داشتن نمی‌تواند نگران کننده باشد.

اما علائمی که یک سر درد می‌تواند ناشی از تومور مغزی باشد شامل موارد زیر می‌شوند:

• سر درد‌های مداوم، خصوصا اگر فرد سابقه‌ی سر درد‌های شدید نداشته باشد
• سر درد‌هایی که به مرور زمان شدت می‌گیرند
• سر درد‌هایی که صبح‌ها بدتر می‌شوند
• سر درد‌هایی که فرد را از خواب بیدار می‌کنند

اگر فرد مکررا دچار سر درد‌های شدید شود ممکن است میگرن، سر درد تنشی یا خوشه‌ای داشته باشد. این نوع سر درد‌ها نیز می‌توانند احساس تهوع ایجاد کنند. علائم میگرن می‌تواند در طیف خفیف تا شدید قرار بگیرد:

• تهوع که با انجام فعالیت تشدید می‌شود
• احساس ضربان در یک سمت سر
• افزایش حساسیت نسبت به نور و صدا
• درد در صورت

یک سر درد میگرنی می‌تواند از چند ساعت تا چند روز و حتی تا چند هفته طول بکشد. سر درد‌های تنشی نیز معمولا در طیف خفیف تا متوسط قرار می‌گیرند و علائم زیر را دارند:

• سر درد‌هایی که آرام آرام بروز می‌کنند
• درد مبهم در دو سمت سر
• دردی که می‌تواند تا گردن هم پخش شود

سر درد‌های خوشه‌ای نیز سبب درد شدید شده و ناگهانی بروز می‌کنند. این اپیزود‌ها می‌توانند یک ساعت تا ۳ ساعت طول بکشند و علائم‌شان شامل موارد زیر می‌شود:

• درد در یک سمت سر
• درد ناگهانی در اطراف چشم‌ها
• تورم یا افتادگی چشم‌
• احساس بیقراری یا آشفتگی
• آبریزی چشم‌ها و گرفتگی بینی
• قرمزی چشم‌ها

ام اس بیماری‌ای است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند علائمی مشابه علاسم تومور مغزی داشته باشد. برخی از معمول‌ترین علائم ام اس:

• مشکل در تعادل
• احساس خستگی
• نوسانات خلقی
• افسردگی
• کرختی و گزگز در صورت، دست‌ها و پا‌ها
• ضعف در بدن
• مشکل در بینایی

علائم کمتر معمول در بیماری ام اس نیز شامل تشنج، مشکل در تکلم و از دست دادن شنوایی می‌شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

افرادی که علائم زیر را دارند باید به پزشک مراجعه کنند:

• تشنج
• ضعف، بی‌حسی یا گزگز در یک سمت بدن
• مشکل بی‌دلیل در بینایی
• مشکل در ارتباط برقرار کردن
• تغییرات در شختصیت یا رفتار

پزشک، سوابق پزشکی فرد را بررسی کرده و یک سری آزمایشات نورولوژیکی تجویز می‌نماید تا ببیند علت این علائم چیست، مثلا ام آری آی یا سی تی اسکن از مغز.

همچنین اگر توموری در مغز وجود داشته باشد، پزشک ممکن است نمونه برداری انجام دهد تا نوع تومور را مشخص کند. روند درمان بسته به نوع تومور و درجه‌ی آن شروع خواهد شد که شامل عمل جراحی، رادیوتراپی و یا شیمی درمانی می‌شود.

منابع: medicalnewstoday, healthline