«محمد رسول ا... (ص)»؛ فیلمی برای همیشه

روزنامه خراسان - محمد عنبرسوز: این روزها فیلم سینمایی «محمد رسول ا... (ص)» به کارگردانی مجید مجیدی به عنوان حاصل تلاشی حدوداً هشت ساله برای تولید اثر بیگ پروداکشنی در سطح جهانی، پس از دو سال انتظار، در قالب نسخه ای باکیفیت به شبکه نمایش خانگی آمده است. این فیلم تاریخی که به روایت داستان زندگی پیامبر اسلام (ص) می پردازد، پرهزینه ترین و بزرگ ترین پروژه فیلم سازی تاریخ سینمای ایران محسوب می شود و ویژگی های ممتازی دارد. امروز به مهم ترین دلایلی می پردازیم که ما را ترغیب می کند تا این اثر فاخر را برای تماشا انتخاب کنیم.

ورای یارکشی های معمول

«محمد رسول ا... (ص)» یک اثر ملی محسوب می شود که موضوعش در طبقه بندی های معمول ژانری سینمای ایران قرار نمی گیرد. این اثر به دلیل محتوای خود، فراتر از آن است که مورد حب و بغض طیف های مختلف واقع شود؛ چرا که به طور کلی هر ایرانی درباره موضوع نمایش زندگی پیامبر اسلام (ص)، فارغ از برخی انتقادات معمول هنری و سینمایی، احساس همدلی می کند. همچنین موضوع فیلم که قرار است یک سه گانه از زندگی پیامبر اسلام (ص) باشد، نوید دو قسمت به مراتب جذاب تر را می دهد؛ چرا که این قسمت، زندگی حضرت محمد (ص) را از سال تولد ایشان تا دوازده سالگی روایت می کند و دو قسمت بعدی قرار است به ترتیب به زندگی ایشان از دوازده سالگی تا بعثت و از بعثت تا زمان وفات، بپردازد.

بنابراین این امیدواری وجود دارد که بخش های بعدی، بر اساس سیر تاریخی، حاوی اتفاقات جذاب تری از جمله جنگ های صدر اسلام، وقایع مربوط به دعوت به دین اسلام، نمایش وحی در غار حرا و... باشد که می تواند تا سال ها در کارنامه سینمای ملی ایران بدرخشد. همچنین از دیگر نقاط قوت موضوع فیلم که می تواند بیننده را به تماشایش ترغیب کند، واقعی بودن قصه است؛ به طوری که فیلم نامه پس از پژوهش های طولانی و جدی و بر اساس روایات معتبر و مورد تأیید مسلمانان و نه فقط شیعیان، به رشته تحریر درآمده. بنابراین مخاطب می تواند علاوه بر لذت بردن از جنبه های هنری و سینمایی فیلم، از وجه آگاهی بخشی تاریخی آن نیز بهره مند شود.

زبان رنگارنگ تصاویر

ویژگی ممتاز «محمد رسول ا... (ص)» در مقایسه با دیگر آثار مشابه تاریخی این است که مخاطب بین المللی را هم لحاظ کرده و تمام تمرکزش بر دیالوگ ها یا تصاویر جنگ ها نیست. مجید مجیدی به عنوان یکی از باسابقه ترین و شناخته شده ترین کارگردانان ایرانی در عرصه بین المللی و اولین فیلم ساز ایرانی که فیلم اش به جمع پنج نامزد نهایی اسکار راه یافته، قبلاً در آثاری مانند «رنگ خدا»، «بچه های آسمان» و به ویژه «آواز گنجشک ها» نشان داده بود که آثارش بیشتر از آن که به دیالوگ ها و واژگان شخصیت ها مبتنی باشد، در ساختن فیلم هایی مبتنی بر زبان تصاویر جذاب و رنگارنگ و موسیقی های دلنشین تبحر دارد. این اثر هم با توجه به رسالت های بین المللی اش، به وضوح دیالوگ های کمتری نسبت به آثار مشابه دارد و زبان کارگردان چیره دست، در واقع تصاویر جذاب هماهنگ با موسیقی هستند، نه صرفا دیالوگ های پرشمار.

مجیدی که هشت سال از عمرش را صرف این پروژه کرده، در حالی که شاید می توانست در این سال ها چند فیلم در سطح اول سینمای ایران بسازد، به خوبی به زبان تصاویر با مخاطب اش سخن می گوید و با استفاده از لوکیشن های متنوع، از حرکات فنی دوربین در تصاویر غار حرا گرفته تا لوکیشن های خوش آب ورنگ و جذاب یثرب، پیامش را در قالب تصاویر و موسیقی متناسب عرضه می کند.

همچنین با توجه به محدودیت قابل درک کارگردان در نمایش چهره پیامبر اسلام (ص)، مجیدی به خوبی از پس دکوپاژ و مدیریت حرکت دوربین برآمده است و به تناسب، در مقاطع مختلف فیلم از دوربین استفاده می کند تا روایت قصه برای مخاطب تکراری و ملال آور نشود. به نحوی که گاهی پیامبر (ص) را از پشت به تصویر می کشد، گاهی آن حضرت را در شمایلی نورانی و با استفاده از تکنیک های نورپردازی به مخاطب عرضه می کند و گاهی هم دوربین در جایگاه چشم آن حضرت قرار می گیرد که مجموع این موارد نشان دهنده تسلط کارگردان بر فرم فیلم است.

جذابیت های دراماتیک

با توجه به برهه تاریخی خاصی که فیلم درصدد روایت آن است، یعنی کودکی پیامبر اسلام (ص)، ممکن است بیننده گمان کند که فیلم خالی از جذابیت هایی دراماتیک و روایت های جذاب و پرکشش است. اما باید بدانید که این اثر اولاً روایتگر جنگ موسوم به اصحاب فیل در سال تولد پیامبر اسلام (ص) با بالاترین کیفیت فنی و جلوه های ویژه در سطح جهانی است. همچنین در بقیه فیلم هم موقعیت های دراماتیک و تعلیق های جذابی وجود دارد که از مهم ترین آن ها می توان به سکانس مربوط به زنده به گور کردن دختر توسط عرب جاهل، صحنه های مرگ عبدالمطلب و آمنه، روایت ماجرای شعب ابی طالب و نابودی عهدنامه، ضمانت کردن برده در بازار توسط پیامبر (ص)، ورود ایشان به کلیسا، سکانس مربوط به قربانیان دریا و... اشاره کرد.

همچنین اگر به دیالوگ های تاریخی جذاب علاقه مند هستید و قبلاً تحت تاثیر دیالوگ های آثاری مانند «امام علی (ع)»، «ولایت عشق» و «مختارنامه» قرار گرفته اید، باید بدانید که «محمد رسول ا... (ص)» نیز حاوی دیالوگ های جذابی است که به زبانی شیوا نگاشته شده اند. کامبوزیا پرتوی فیلم نامه نویس اثر، رکورددار جایزه بهترین فیلم نامه جشنواره فجر است که پیشتر برای «کافه ترانزیت»، «من، ترانه 15 سال دارم» و «فراری» سیمرغ بلورین جشنواره را به خانه برده است.

تولید در بالاترین سطح فنی

در تمام این مدت به کرات از کیفیت فنی بالای فیلم «محمد رسول ا... (ص)» سخن گفته شده است. فیلم برداری این اثر را «ویتوریو استورارو» بر عهده دارد که با سه جایزه اسکار در کارنامه اش برای فیلم های «اینک آخرالزمان»، «آخرین امپراتور» و «سرخ ها» یکی از مهم ترین نقاط قوت فنی این اثر محسوب می شود. موسیقی زیبای این کار را هم «ا...راخا رحمان» آهنگ ساز نامدار هندی ساخته است که او هم سابقه کسب جایزه اسکار را دارد. طراحی صحنه هم کار «میلژن کرکا» ست که پیش از این جایزه امی را گرفته. طراحی صحنه در سطحی فراتر از سینمای ایران صورت گرفته، به طوری که بخش مهمی از بودجه فیلم صرف ساخت شهرک سینمایی پیامبر اعظم (ص) شده که در آن ماکت بناهای مقدس مکه و مدینه در مقیاس های واقعی ساخته شده است.

اگر این اسامی و افتخاراتشان برایتان کافی نیست تا به تماشای این اثر بنشینید، بد نیست بدانید که جلوه های ویژه بصری یکی از مهم ترین نقاط قوت «محمد رسول ا... (ص)» است و تصاویر مربوط به جنگ اصحاب فیل که در آفریقای جنوبی فیلم برداری شده، نقطه اوج این ویژگی منحصربه فرد محسوب می شود.

تصاویر مربوط به مزرعه پنبه نیز از جمله صحنه های چشم نواز این اثر به شمار می رود. نکته دیگر درباره حساسیت و وسواس کم نظیر کارگردان در امور فنی و هنری فیلم این است که مجیدی برای انتخاب لوگوی این اثر که مزین به نام پیامبر گرامی اسلام (ص) است، از میان ۲۶۰۰ اثری که در مسابقه سراسری طراحی نام نوشت پیامبر اعظم (ص) شرکت کرده بودند، هیچ کدام را نپسندید تا در نهایت جلیل رسولی این لوگوی زیبا و متناسب را طراحی کند.

بازیگـرانی از جهان دیگر

در نگاه ابتدایی شاید فکر کنید که وزن فهرست بازیگران این فیلم تناسب چندانی با عظمت پروژه ندارد؛ اما باید بدانید که اولویت اصلی عوامل «محمد رسول ا... (ص)» از بین بردن هرگونه دلالت و یادآوری قبلی از کاراکترهایی بوده است که بازیگران این اثر پیشتر بازی کرده اند؛ موضوعی که قبلا هم نمونه اش در آثار مشابه وجود داشته و باعث شده بود که مثلا فرج ا... سلحشور از یک بازیگر برای نخستین حضورش در مقابل دوربین، در نقش حضرت یوسف (ع) استفاده کند. مجیدی اما این ریسک را نکرده و از تجربه و تسلط هنری بازیگرانش چشم نپوشیده است.

او به همین منظور از علیرضا شجاع نوری در نقش عبدالمطلب استفاده کرده که تقریباً از زمان فیلم ماندگار «روز واقعه» و ایفای تحسین برانگیز آن نقش، نقش اول فیلم مهمی را بر عهده نگرفته بود. صدای مهدی پاکدل هم به همین دلیل توسط دوبلور صداگذاری شده است که بیننده به یاد بازی های قبلی او نیفتد. بقیه بازیگران هم چنان در نقش هایشان حل شده اند که کمتر بیننده ای با دیدن تصاویر آن ها در «محمد رسول ا... (ص)» به یاد آثار قبلی آن ها می افتد؛ گویی این بازیگران، ضمن حفظ قدرت های فنی شان در بازیگری، برای اولین بار است که مقابل دیدگان مخاطب به ایفای نقش می پردازند.

موفقیت ژانر جدیدی در سینما

مخاطبان ایرانی سینما در طی سال های اخیر ثابت کرده اند که علاقه خاصی به سریال های ژانر تاریخی-مذهبی دارند و موفقیت آثاری چون «مختارنامه»، «ولایت عشق»، «تنهاترین سردار»، «یوسف پیامبر» و... نشانگر همین موضوع است. با این حال آثار تاریخی هیچ وقت نتوانسته بودند در عرصه سینما مخاطب را به خود جذب کنند. تا پیش از اکران فیلم پیامبر اسلام (ص)، تجربه سینمای ایران نشان داده بود که فیلم های تاریخی، از اثر پرخرجی همچون «ملک سلیمان» گرفته تا آثاری مانند «راه آبی ابریشم» با ستاره ای مانند رادان و همین اواخر «یتیم خانه ایران» نمی توانند چندان با استقبال مردم در گیشه مواجه شوند.

عده ای هم دلیل استقبال نکردن مردم از ژانر تاریخی در سینما را اطمینان مخاطب به این موضوع که فیلم های این سبک دیر یا زود در تلویزیون پخش خواهند شد، می دانستند. با این حال «محمد رسول ا... (ص)» معادلات را بر هم زد و علاوه بر وجوه اهمیت ملی و بین المللی اش، در گیشه هم به فروش خوبی دست یافت. اگر این فیلم را در سینما ندیده اید، تماشایش با کیفیت بالا در نمایشگرهای خانگی می تواند پیشنهادی جذاب برای خانواده های ایرانی باشد.