انتظار ایران از اروپا چیست؟

سارا الهی در روزنامه شرق نوشت: موضع‌گیری‌های بعد از ١٣ اکتبر جنجالی دونالد ترامپ درباره ایران در سراسر دنیا و به‌ویژه اروپا یک خط مشترک داشت: حفظ برجام. در حقیقت انتظار دیگری هم نبود.

درحالی‌که فرانسه، آلمان و انگلیس به‌عنوان سه عضو اتحادیه اروپا در مذاکرات برجام حضور داشته‌اند و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با حضور در مذاکرات به‌عنوان ناظری که دارای حق رأی است، نمایندگی کل اتحادیه اروپا را برعهده داشت، زیربرجام‌زدن از سوی اروپا هیچ منطقی را دنبال نمی‌کرد.

به‌این‌ترتیب اتحادیه اروپا در نشست پنجشنبه گذشته در بروکسل مواضع قاطعانه‌تری نیز درباره برجام اتخاذ کرد. اما این همه ماجرا نیست.

هرچند رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی دو هفته پیش خود حرف تازه‌ای نگفت که حداقل ایرانی‌ها پیش از این از آمریکا نشنیده باشند یا توقع آن را نداشته باشند اما با مطرح‌کردن موضوع توانمندی‌های دفاعی و موشکی ایران، به دنبال ایجاد مانع تازه بر سر راه برجام حداقل در افکار عمومی جهان بود.

مقامات ایرانی با موضعی روشن دراین‌باره اعلام کردند که توانمندی دفاعی ایران قابل مذاکره نیست و حق جمهوری اسلامی است و از موضوع مذاکرات هسته‌ای و برجام کاملا جداست اما این مواضع باعث نشد که اروپایی‌ها نخواهند از فرصت تازه‌ایجادشده استفاده نکنند.

موضوع موشکی که قبلا در خلال مذاکرات هسته‌ای به درستی از دستور کار مذاکرات حذف شده بود، نباید به دنبال جوسازی تازه ترامپ، فضایی پیدا کند.

هفته گذشته و در پایان نشست بروکسل منابع اروپایی خبر داده‌اند که در نشست اتحادیه، اروپایی‌ها به تلاش‌های ترامپ برای جلب ‌توجه بین‌المللی به فعالیت‌های منطقه‌ای و آزمایش‌های موشکی ایران هم توجه داشته و سران کشورهای اروپایی در این مورد ابراز نگرانی کردند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه در بروکسل ضمن ابراز اطمینان به کنگره آمریکا مبنی بر پایبندماندن ایران به توافق هسته‌ای گفت: با وجود احترام کامل به برجام، مخالف توسعه برنامه موشکی ایران هستیم و به‌زودی با دیگر رهبران اروپایی دراین‌باره گفت‌وگو خواهیم کرد.

نخست‌وزیر بریتانیا، صدراعظم آلمان و رئیس‌جمهوری فرانسه نیز تأکید داشته‌اند که باید فشار بر ایران به دلیل آزمایش موشک‌های بالستیک این کشور و همچنین فعالیت‌های منطقه‌ای آن ادامه پیدا کند. اروپایی‌ها در دو سال گذشته و در فضای پسابرجام هرچند در اتخاذ مواضع اغلب تلاش کرده‌اند با حمایت از برجام و تأکید بر نقش منطقه‌ای ایران و حتی دعوت از ایران برای شرکت در مذاکرات سوریه حسن‌نیت خود را به اثبات برسانند اما به‌واقع همه انتظار ایران را نیز برآورده نکرده‌اند. درحالی‌که به تأیید شش گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به همه تعهدات خود پایبند بوده است اما اروپا هنوز قادر به رفع برخی موانع بانکی موجود نیست و هرچند نیاز به تکرار ندارد که کارشکنی‌های آمریکا دلیل اصلی مانع موجود بوده اما سؤالی که همواره مطرح بوده، این است که آیا اروپا برای رفع این معضل از همه توان خود استفاده کرده است؟

اکنون در چالش جدید ایجادشده از سوی آمریکا بر سر راه برجام، اروپا نیز فرصت اثبات حسن‌نیت خود را به دست آورده است. اکنون ایران، به‌عنوان کشوری که صادقانه پشت میز مذاکره نشسته و در دو سال به همه بندهای آن پایبند بوده، انتظاری که از طرف اروپایی دارد، چیزی نیست جز آنکه بدون هرگونه بهانه‌تراشی از همه ابعاد برجام حمایت کند.

دخالت آمریکا در دهه ٨٠ در توافقی که میان ایران و اروپا (توافق موسوم به سعدآباد) شکل گرفته بود، باعث بدعهدی اروپایی‌ها و ناکام‌ماندن توافق حاصله شد. اروپا اکنون در حالی فرصت جبران گذشته را دارد که در آمریکا، کاخ سفید به دست تاجری اداره می‌شود که تاکنون نشان داده است که از اصول سیاست خارجی و روابط بین‌الملل آگاهی چندانی ندارد و نمی‌تواند شریک خوبی برای متحدان اروپایی باشد.

در شرایطی که با حضور چنین شریک نامتعادلی اتحادیه اروپا نیاز به استقلال بیشتری دارد، تروریسم و داعش نیز پای خود را در اروپا باز کرده و سران غرب به وضوح می‌دانند که حل بحران‌های منطقه‌ای مانند سوریه، عراق و... که منجر به حضور گسترده تروریست‌ها شده است، بدون حضور ایران ممکن نیست، به علاوه آنکه نیاز به بازار اقتصادی ایران و قراردادهای هنگفت تجاری بین ایران و کشورهای اروپایی در دو سال گذشته مسئله‌ای نیست که بتوان به‌راحتی از آن عبور کرد. در چنین موقعیتی توقع می‌رود اروپایی‌ها از فرصت به درستی استفاده کنند. شاید مواضعی بدون «اما» و «اگر»های معمول بتواند آنها را مستقل‌تر از هر زمان دیگری به دنیا نشان دهد.