ترامپ در تله ولاديمير پوتين گرفتار شد؟

روزنامه اعتماد: ۲۴ ساعت پس از نخستين ديدار، هنوز هياهوها درباره جزييات آن فروكش نكرده است. هامبورگ به شهري خاطره‌انگيز براي دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده و ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه بدل شده است.

ركس تيلرسون، وزيرخارجه امريكا كه يكي از دو چهره امين راه يافته به اين ديدار بود گفت‌وگوها در اين جلسه را بسيار صريح و شفاف و فضاي حاكم برآن را بسيار مثبت مي‌خواند. وي البته در نخستين اظهارنظر درباره چند و چون اين جلسه تاكيد مي‌كند كه رابطه بسيار خوبي هم ميان روساي جمهور روسيه و امريكا شكل گرفته است. ديداري بسيار اميدواركننده كه دو ساعت و بيست دقيقه به طول انجاميد. تمركز گفت‌وگوها نيز بر اوكراين، سوريه، مبارزه با تروريسم و امنيت سايبري بود.

گفته مي‌شود كه دو رهبر درمورد آتش‌بس در مناطقي از سوريه به توافق رسيده‌اند. توافقي براي متوقف كردن خونريزي در بخش‌هايي از كشوري كه قريب به ٧ سال است درگير ناامني و بي‌ثباتي است. ركس تيلرسون پس از اين ديدار در گفت‌وگو با خبرنگاران تاكيد كرد كه اهداف امريكا با اهداف مدنظر روسيه در سوريه كاملا تطبيق دارد. وي همچنين جملات خود را به گونه‌اي انتخاب كرد كه به نظر مي‌رسد فرصت‌هايي براي همكاري‌هاي آتي بيشتر ميان مسكو و واشنگن وجود دارد. رييس دستگاه ديپلماسي امريكا در ادامه سخنانش گفت: در مورد سوريه بيش از آنكه ميان دو كشور افتراق‌هايي وجود داشته باشد نقطه اشتراك‌هايي وجود داشت. بنابراين ما مي‌خواهيم كه روي نقطه‌هاي مشترك حركت كنيم و البته كه وقت بسيار زيادي را هم صرف گفت‌وگو در مورد گام‌هاي بعدي مشترك ميان دو طرف كرديم.

پس از اين ديدار، سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه نيز ديدار پوتين - ترامپ را سازنده خواند و تاكيد كرد كه در هردو طرف تمايلي براي كار با هم وجود دارد. درحالي كه از زمان روي كار آمدن ترامپ اصلي‌ترين دغدغه اروپايي‌ها ميزان تاثيرگذاري تمايل وي به مسكو بر پرونده مورد مناقشه غرب با روسيه بر سر اوكراين بوده است، لاوروف مي‌گويد كه مساله اوكراين يكي از اصلي‌ترين سوژه‌هاي روي ميز بوده است و به نظر مي‌رسد كه اجراي توافقنامه مينسك يكي از همين موارد بوده است. توافقنامه مينسك كه خواهان آتش بس جامع و خروج تسليحات سنگين از منطقه مورد مناقشه است خواهان پايان يافتن صلح آميز رويارويي‌ها در اوكراين است. ناآرامي‌هايي كه بيش از ١٠ هزارنفر را تاكنون به كام مرگ كشانده و بيش از ٢٤ هزار زخمي باقي گذاشته است.

نخستين آزمون روسي ترامپ

كارشناسان امريكايي اين ديدار را يك موفقيت تمام عيار مي‌خوانند و تاكيد دارند كه شايد اين ديدار بر همكاري‌هاي روسيه و امريكا در آينده تاثيرگذار باشد. يك كارشناس ارشد مسائل بين‌الملل از موسسه بروكينگز در اين باره به خبرگزاري شينهوا مي‌گويد: ترامپ ديدار بسيار موفقي با پوتين داشت. دو طرف بر سر آتش بس محدود در مناطقي از سوريه به توافق رسيدند. اگر اين آتش بس برقرار و حفظ شود مي‌توان آن را نشانه اميدواركننده‌اي از همكاري‌هاي بيشتر در اين مساله خاص و البته حياتي دانست.

درحالي كه در سايه اين توافق براي آتش بس در حقيقت نقش جديد نظامي به امريكا در سوريه داده مي‌شود و براي برخي از ناظران منطقه‌اي اين مساله اهميت فراواني دارد اما در آن سوي ميدان، براي تحليلگران غربي اين ذات ديدار پوتين و ترامپ است كه اهميت دارد. برخي از آنها اعتقاد دارند كه اصلي‌ترين هدف اين نشست دوجانبه در هامبورگ شكل گرفتن رابطه شخصي ميان دو رييس‌جمهور بود كه گفته مي‌شود اين هدف با بيش از دو ساعت ديدار در حقيقت محقق شده است.

شينهوا در گزارش خود مي‌نويسد: اين ديدار، نخستين آزمون ترامپ براي اين بود كه آيا مي‌تواند رابطه با روسيه را دچار تحول جدي كرده و به توسعه اين رابطه كمك كند يا خير؟ رابطه‌اي كه در نتيجه تحريم‌هاي امريكا كه توسط باراك اوباما در واپسين روزهاي حضور در كاخ سفيد به تصويب رسيد، به‌شدت آسيب ديده است. در نتيجه اين ديدار بسياري از كارشناسان امريكايي مي‌گويند كه خوش‌بيني براي بهبود رابطه ميان مسكو و واشنگتن مي‌تواند منطقي باشد. ترامپ و پوتين در حالي حداقل در اين نخستين ديدار به نخستين توافق ميان دو كشور دست يافتند كه فضاي حاكم بر رابطه دو جانبه تا پيش از اين ديدار، انتظارها از پيامد مثبت اين ديدار را كاهش داده بود. يك استاد روابط علوم سياسي در مسكو در اين باره به شينهوا مي‌گويد: رسانه‌هاي امريكايي نفس‌هاي خود را در سينه حبس كرده بودند چرا كه آنها انتظار رفتارهاي غيرقابل پيش‌بيني از ترامپ داشتند.

اما به نظر مي‌رسد كه ترامپ در حال حاضر قادر به دست زدن به مانورهاي سياسي آنچناني نيست و در حقيقت هم دقيقا همان كاري را انجام مي‌دهد كه مخالفانش انتظار دارند. با اين همه برخي تحليلگران هم تاكيد دارند كه نمي‌توان يك ديدار هرچند نسبتا طولاني ميان دو رهبر را نشانه‌اي براي پايان تمام اختلاف‌ها دانست و پيش‌بيني مي‌كنند كه تنش در رابطه روسيه و امريكا با وجود اين ديدار سازنده همچنان ادامه پيدا كند و شايد هم افزايش داشته باشد. شينهوا در اين باره مي‌نويسد: قله اين بحران هنوز فتح نشده است. بنابراين، همين كه رابطه ميان دو كشور پس از نخستين ديدار رو به وخامت ننهاده است را بايد به فال نيك گرفت.

وقتي كاري از دست ملانيا هم برنيامد

حاشيه‌هاي ديدار ترامپ و پوتين همچنان در اخبار بين‌المللي سرليست‌ها را به خود اختصاص داده است. برخي رسانه‌ها با توجه به زمان طولاني اين ديدار از آن به عنوان ديدار دو يار از هم دور مانده ياد كردند. در جريان دو ساعت و بيست دقيقه گفت‌وگو، تيم امريكايي ملانيا ترامپ، بانوي اول امريكا را براي پايان دادن به اين نشست به داخل جلسه مي‌فرستد كه البته اين ترفند نيز كارساز نمي‌افتد و دو رييس‌جمهور به گفت‌وگوهاي خود ادامه مي‌دهند. ركس تيلرسون، وزير خارجه نيز مي‌گويد كه با طولاني شدن جلسه چندبار به دو طرف به مزاح در مورد معطل ماندن اهالي رسانه پشت درهاي بسته اين جلسه تذكر مي‌دهد كه اين مساله نيز چندان دليل قانع‌كننده‌اي براي پوتين و ترامپ براي متوقف كردن گفت‌وگوهاي‌شان نبوده است.

چرا در انتخابات ما دخالت كرديد؟

يكي از اصلي‌ترين سوژه‌هايي كه شايد بتوان گفت تا حدودي بر ترامپ تحميل شد، دخالت روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري سال گذشته امريكا بود. آسوشيتدپرس در اين باره مي‌نويسد: دونالد ترامپ كاري را كه بايد انجام مي‌داد، به سرانجام رساند. وي با پوتين در مورد دخالت روس‌ها در انتخابات اخير صحبت كرد. نه فقط بسياري از دموكرات‌هاي مخالف ترامپ كه برخي جمهوريخواهان نيز از وي درخواست طرح جدي اين مساله در ديدار با كليددار كرملين را داشتند.

اگر ترامپ اين مساله را در ديدار با پوتين مطرح نكرده بود منتقدان وي حتي منتظر بازگشت او از تور اروپايي به خانه هم نمي‌ماندند و موج جديدي از انتقادها از او آغاز مي‌شد. از اين به بعد هربار كه مساله انتقاد از رويكرد كاخ سفيد در برابر دخالت‌هاي انتخاباتي روسيه به ميان‌ آيد، ترامپ مي‌تواند به طرح اين مساله در نخستين ديدار با رييس‌جمهور روسيه اشاره كرده و ادعا كند كه به اندازه كافي و در حد توانش در اين مورد بر روس‌ها سختگيري كرده است. با اين همه هنوز مشخص نيست كه پرسش و توضيح رد و بدل شده ميان ترامپ و پوتين در اين زمينه به چه دايره‌اي محدود بوده است و اينكه آيا نحوه طرح اين مساله از سوي رييس‌جمهور امريكا به گونه‌اي بوده كه به دخالت‌هاي بعدي روس‌ها خاتمه دهد؟ با اين‌همه وزير امور خارجه روسيه پس از اين ديدار تاكيد كرد كه ترامپ اطمينان خاطردادن پوتين مبني بر اينكه روسيه هيچ دخالتي در انتخابات رياست‌جمهوري سال گذشته امريكا نداشته را پذيرفته است. البته اين اظهارنظر با آنچه ركس‌تيلرسون در اين خصوص گفت متفاوت است.

براساس روايتي كه تيلرسون نقل مي‌كند ترامپ بحث در مورد اين موضوع را با بيان اينكه امريكايي‌ها نگران دخالت‌هاي روسيه در انتخابات ٢٠١٦ هستند، آغاز كرد. به گفته وزيرخارجه امريكا، ترامپ بيش از يك بار اين مساله را با پوتين مطرح كرد و رييس‌جمهور روسيه هم به صراحت هرگونه دخالتي در اين مورد را رد كرده و از همتاي امريكايي خود خواست كه اسناد اين دخالت روس‌ها را تحويل دهند. يكي از مشاوران سابق باراك اوباما در اين خصوص به آسوشيتدپرس مي‌گويد: اين مساله كه ترامپ به ماجراي دخالت روس‌ها در انتخابات اشاره كرده چيز عجيبي نيست و اگر وي اين مساله را مطرح نمي‌كرد همه ما بايد تعجب مي‌كرديم. آنچه مهم است اين است كه دقيقا در اين خصوص چه كلماتي ميان دو رييس‌جمهور رد و بدل شده است. آيا ترامپ با هرآنچه پوتين گفته موافق بوده يا مخالفت‌هايي هم كرده است و اينكه در اين بحث خاص، رييس‌جمهور روسيه تا چه اندازه تسلط بر همتاي امريكايي خود داشته است.

با اين وجود ترامپ در مورد اينكه تا چه اندازه به شكل جدي اين مساله را با پوتين مطرح كرده است سيگنال‌هاي متفاوتي از خود نشان داد. ترامپ هيچ گونه تمايلي به تاييد اينكه بخشي از پيروزي خود در انتخابات را مديون تقلب روس‌ها است ندارد لذا هيچگاه به شكل كامل يافته‌هاي سيستم‌هاي اطلاعاتي اين كشور در مورد دخالت روس‌ها را تاييد نكرده است. البته يك روز پيش از ديدار با رييس‌جمهور روسيه، ترامپ از خاك لهستان اندكي تغيير موضع داد و تاكيد كرد كه شايد مسكو پشت‌پرده اين دخالت‌ها باشد اما كشورهاي ديگري هم هستند. با اين وجود ركس تيلرسون در دفاع از مافوق خود مي‌گويد كه ترامپ و پوتين حق دارند كه از اين مساله عبور كرده و به ابعاد ديگر روابط دو جانبه بينديشند. با اين‌همه به نظر مي‌رسد كه مخالفان ترامپ و البته روسيه در داخل واشنگتن بنا ندارند به اين سادگي از كنار اين ماجرا عبور كنند.

سناتور مارك وارنر از دموكرات‌هاي ايالات ويرجينيا در اين باره به آسوشيتدپرس مي‌گويد: اگر شخص رييس‌جمهور امريكا به اين باور نرسيده باشد كه چه كسي پشت دخالت در انتخابات امريكا است ديگر هرآنچه وي در گفت‌وگو با پوتين مطرح كرده باشد، بي‌اهميت است. شايد اگر وي ديگر پس از اين ديدار اعتبار يافته‌هاي نهادهاي اطلاعاتي و امنيتي را كه همگي روسيه را مقصر اين دخالت‌ها مي‌دانند زيرسوال نبرد بتوان گفت كه اين ديدار فايده‌اي داشته است. البته شايد ترامپ به دليل طرح اين مساله با پوتين در كوتاه‌مدت اعتباري را از آن خود كند اما براي پاك كردن اين صورت مساله كه تمايل بسياري به كار با روس‌ها به هرقيمتي دارد با مشكلات بسياري روبه‌رو است.

تجليل پوتين از همتاي امريكايي

ولاديمير پوتين در پايان نشست گروه ٢٠، از دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا تعريف كرد و گفت مسكو و واشنگتن مي‌توانند روابط خود را احيا كنند. وي در اين نشست خبري تاكيد كرد كه دو طرف توانسته‌اند رابطه شخصي با يكديگر ايجاد كنند. پوتين در بخش‌هايي از سخنان خود گفت: ترامپي كه در تلويزيون مي‌بينيد با ترامپ واقعي فرق دارد. او آدم خاصي است، منظور شما را درك مي‌كند، كلمات شما را بسيار سريع تحليل مي‌كند و مي‌تواند به سوالات پاسخ دهد. رييس‌جمهور روسيه تاكيد كرد كه اگر مذاكرات طرفين مانند گفت‌وگوهاي ديروز او با ترامپ ادامه يابد، مي‌توان مطمئن بود كه مي‌توانيم روابط خود را دستكم تا حدي، به سطحي كه نياز داريم ارتقا دهيم. رييس‌جمهور روسيه در ادامه به مهم‌ترين نكته مدنظر امريكايي‌ها هم اشاره كرد و گفت كه ترامپ درباره آنچه دخالت‌هاي روسيه در انتخابات امريكا خوانده مي‌شود نيز بيش از يك بار با وي صحبت كرده است. او چندبار در اين خصوص سوال كرد و من هم چندبار به وي پاسخ دادم و به نظر مي‌رسد كه او متقاعد شد.

ترامپ وقت زيادي روي اين سوال گذاشت و پاسخ مشخص من هم اين بود كه مدركي براي اثبات اين ادعا وجود ندارد. پوتين در بخش ديگري از اين نشست خبري در مورد تفاوت مواضع دولت كنوني امريكا با دولت «باراك اوباما»، گفت: فكر مي‌كنم موضع ايالات متحده [در قبال سوريه] اكنون عملگرايانه‌تر شده است. تغيير چنداني در مواضع آنها ايجاد نشده، اما به نظر مي‌رسد كه به درك بيشتري از اين واقعيت رسيده‌اند كه اگر ما توان‌مان را به اشتراك بگذاريم، مي‌توانيم دستاوردهاي زيادي داشته باشيم. دستيابي به توافق در مورد اين منطقه تنش‌زدايي‌شده در جنوب هم نتيجه همين مساله بود. توافق بر سر منطقه تنش‌زدايي‌شده يك گشايش بوده و اين نتيجه عملي همكاري ما با ايالات متحده بود. ما پيش از اعلام اين توافق، با طرف‌هاي منطقه‌اي از جمله اردن و اسراييل مشورت كرديم. اين مشورت‌ها بايد ادامه يابد، چراكه هريك از بازيگران منطقه پيش‌فرض‌ها و «منافع مشروع» خود را دارند كه بايد آنها را در نظر گرفت.

تلاش‌هاي لندن- واشنگتن براي كار تجاري بيشتر

دونالد ترامپ در مدت زمان حضور در هامبورگ با ليست بلندبالايي از رهبران ديدار كرد. از نخست‌وزير بريتانيا تا صدراعظم آلمان. از رييس‌جمهور تركيه تا رييس‌جمهور چين. با اين همه وي در حالي كه دوشادوش خانم ترزا مي، ‌نخست‌وزير بريتانيا پيش از ديدار دو جانبه نشسته بود، تاكيد كرد كه ديدار و گفت‌وگوهايش با ولاديمير پوتين، بي‌نظير بوده است. برخي منابع خبري مي‌گويند كه ترامپ در جريان نخستين ديدار با پوتين از رييس‌جمهور روسيه در مورد اخبار مربوط به دخالت مسكو در انتخابات رياست‌جمهوري سال ٢٠١٦ سوال كرده است و اين مساله حتي شايد بيش از مساله توافق بر سر آتش‌بس در بخش‌هايي از جنوب سوريه هم توسط دو طرف به بحث و رايزني گذاشته شده است.

در تمام جلسات ترامپ با رهبران كشورهاي متفاوت در هامبورگ چندمساله روي ميز بود: چگونگي مهار كره شمالي و آزمايش‌هاي موشكي و برنامه هسته‌اي اين كشور، تجارت جهاني، مبارزه با تروريسم و بحران سوريه. ترامپ در حالي روز گذشته با ترزا مي، ‌نخست‌وزير بريتانيا ديدار كرد كه خانم مي‌ نخستين رهبر خارجي بود كه پس از حضور ترامپ در كاخ سفيد به واشنگتن رفت و البته مساله حضور ترامپ در لندن همچنان در ميان مخالفان رييس‌جمهور امريكا در بريتانيا يك خط قرمز محسوب مي‌شود. با اين همه روز گذشته رهبران دو دوست سنتي قديمي با هم در هامبورگ ديداري تازه كردند و گفته شده است كه توافقنامه تجاري ميان لندن- واشنگتن اصلي‌ترين سوژه‌اي بوده كه روي ميز قرار داشته است. ترامپ روز گذشته به واشنگتن بازگشت و البته به زودي به اروپا بازمي‌گردد و طبق برنامه‌ريزي‌هاي انجام گرفته، پاريس هفته آينده ميزبان رييس‌جمهور امريكا خواهد بود.

با امريكاي انزواطلب چه كنيم؟

رهبران ٢٠ كشور حاضر در هامبورگ در حالي آخرين روز گردهمايي سالانه خود را طي كردند كه اصلي‌ترين سوال پيش روي همه آنها يك چيز بود: با امريكايي‌ها كه هر روز منزوي‌تر از ديروز مي‌شوند و البته خود خواهان اين انزواگرايي هستند، چه كنيم؟ در حالي كه ميان اغلب كشورهاي حاضر در هامبورگ در مورد موضوعات اساسي روي ميز نوعي از اجماع وجود دارد اما به نظر مي‌رسد كه مسائل تجارت جهاني و همچنين توافقنامه آب و هواي پاريس اصلي‌ترين موضوعات مورد اختلاف ميان كشورها با امريكاي ترامپ است. برهمين اساس آنگلا مركل، صدراعظم آلمان نيز هشدار داده بود كه رويكرد امريكا در مورد مسائل اساسي در حال تخريب كل روند مذاكراتي است. رييس‌جمهور امريكا با شعار امريكا در اولويت است به روي كار آمد و اكنون به نظر مي‌رسد كه قصد دارد خروج كشورش از برخي توافقنامه‌هاي تجارت بين‌الملل يا مذاكره براي رسيدن به اين توافق‌ها را كليد بزند. آنگلا مركل روز گذشته به صراحت اعلام كرد كه همه در نشست گروه بيست تجارتي آزاد اما عادلانه مي‌خواهند. با وجود بحث‌هاي سنگين و‌ ريزي كه ميان ترامپ و تيم همراه او و تيم‌هاي هيات‌هاي ديگر در هامبورگ انجام شد اما به نظر نمي‌رسد كه دو طرف در اين زمينه به ديدگاه‌هاي هم نزديك شدند. برهمين اساس، آنگلا مركل، صدراعظم آلمان در كنفرانس خبري پايان نشست گروه ٢٠ گفت: همه كشورها به جز امريكا موافقت كردند كه توافق آب و هوايي پاريس غير قابل بازنگري است.

وي درباره تظاهرات در هامبورگ در حاشيه نشست هامبورگ از تصميم خود براي ادامه نشست در هامبورگ دفاع كرد و گفت: كمترين توجيهي براي اعتراضات خشونت آميز وجود ندارد. من فكر مي‌كنم پليس با دقت وظايف خود را انجام داد. وي ضمن محكوم كردن اعتراضات مردمي عليه گروه ٢٠ گفت: با اين حال دولت به افرادي كه در اين تظاهرات‌ها قرباني شدند كمك خواهد كرد. مركل درباره روابط با تركيه نيز گفت كه اختلافات ميان برلين و آنكارا همچنان باقي است. مركل درباره حضور دختر ترامپ در عكس يادگاري سران گروه ٢٠ نيز گفت: ايوانكا ترامپ عضوي از هيات امريكايي بود و اين چيزي است كه ساير هيات‌ها نيز انجام مي‌دهند. وي گفت رييس‌جمهور امريكا و هياتش مشاركت فعالي در نشست داشتند.

وي درباره بحران اوكراين گفت كه با رييس‌جمهور فرانسه و همچنين رييس‌جمهور روسيه درباره بحران اوكراين بحث و رايزني كرديم و قرار شد اقداماتي كه قبلا توافق شده همچنان ادامه پيدا كند. از سخنان مركل و ساير مقام‌هاي حاضر در هامبورگ مي‌توان اين‌گونه نتيجه گرفت كه رييس‌جمهور امريكا بر مواضع خود مبني بر خروج از توافق اقليمي پاريس ايستادگي كرده و در موضوع تجارت خارجي هم در مواردي حرف خود را به كرسي نشانده و امريكا را استثنا كرده است.