وزنه برداری، در یک قدمی حذف از المپیک

هفته نامه همشهری جوان - زهرا صادقیان: دوپینگ و المپیک؛ این دو واژه هیچ وقت از هم جدا نبوده اند؛ در واقع از همان دوران یونان باستان که ورزشکاران یونانی برای کسب تاج افتخار برگ های زیتون، دست به تولید معجون های گیاهی عجیب برای افزایش قدرت خودشان زدند،

دوپینگ به عنوان برادر ناتنی المپیک متولد شده بود. البته در مورد تاریخچه دوپینگ افسانه های فراوانی وجود دارد اما پدیده یا استفاده از مواد نیروزا بعد از المپیک های باستانی یونان، برای قرن ها فراموش شد تا این که در قرن ۱۸ قبایل بومی آفریقای جنوبی دست به ساخت یک نوشیدنی الکی به نام «DOP» زدند؛ محلولی که باعث افزایش قدرت و سرخوشی اعضای قبیله می شد و به نوعی جد داروهای امروزی دوپینگ به شمار می آید. آلبرت شوایتزر، پزشک آلمانی در قرن نوزدهم با سفر به کشور گابن در خاطراتش نوشته بود: «مردم این کشور با خوردن برگ و ریشه های خاصی می توانند تمام روز را بدون احساس تشنگی و گرسنگی کار کنند.» این شروع پدیده دوپینگ بود و کسی از پایانش خبر ندارد.

نیمه تاریک المپیک و ورزش از سال ۱۸۹۶ و آغاز مسابقات مدرن المپیک بار دیگر به این رقابت ها بازگشت. این پدیده مذموم دنیای ورزش در ۱۲۱ سال گذشته باعث محرومیت ورزشکاران حرفه ای زیادی شده است و بسیاری از رشته های پرطرفدار مثل دوومیدانی، دوچرخه سواری، فوتبال، بوکس و اخیرا هم وزنه برداری با مشکلی به نام دوپینگ دست به گریبان بوده اند.

سال ۲۰۱۵ سرآغاز افشای دوپینگ های دومینووار رشته وزنه برداری در سطح جهان بود. تعداد تست های مثبت اعلام شده رشته وزنه برداری در دو المپیک ۲۰۰۸ پکن و ۲۰۱۲ لندن تا حدی زیاد بود که اخیرا توماس باخ، رئیس کمیته بین المللی المپیک، معروف به IOC شش ماه به فدراسیون جهانی وزنه برداری فرصت داده تا فکری به حال کنترل دوپینگ در این رشته قدیمی المپیک کنند؛ والا المپیک ۲۰۲۴ بدون حضور وزنه برداران برگزار خواهد شد.

البته IOC به صدور ضرب الاجل اکتفا نکرد و در اولین اقدام هشدار دهنده سهمیه رشته وزنه برداری را در المپیک ۲۰۲۰ توکیو به ۶۴ نفر کاهش داد تا زنگ خطر برای وزنه برداری جهان و حتی ایران به صدا در آمده باشد.

هرکول سازی با آمپول

رشته وزنه برداری از ابتدای آغاز دوره مدرن المپیک در ۱۸۹۶ به عنوان یکی از رشته های اصلی این رقابت ها همواره حضور پر رنگ و مهمی در المپیک داشته. تصویر مردانی با هیبت پهلوانان افسانه ای که با قدرت فراوان وزنه های عظیم پولادین را بالای سر می برند، همیشه جزء جذاب ترین صحنه های رقابت های المپیک است اما پشت پرده این پهلوانان پولادین چندان جذاب نبود.

البته در دهه های آغازین قرن بیستم کمترین نظارتی روی دوپینگ و داروهای ممنوعه وجود نداشت و به همین خاطر رکوردهای عجیب و غریبی در دوره های ابتدایی المپیک ثبت می شد تا این که در سال های پایانی قرن بیستم کم کم با پیشرفت آزمایشگاه های ضد دوپینگ و کنترل روی ورزشکاران المپیکی، اندک اندک هیبت این پهلوانان افسانه ای فرو ریخت اما آبروریزی دوپینگ وزنه برداری از سال ۲۰۱۵ آغاز شد. تست دوپینگ ۱۱ وزنه بردار بلغارستان مثبت اعلام شد و به همین دلیل فدراسیون جهانی وزنه برداری، IWF این کشور را ۱۰۰ هزار دلار جریمه کرد اما این پایان کار نبود. در آستانه رقابت های المپیک ریو ۲۰۱۶ تست دوپینگ دو وزنه برداری معروف لهستان یعنی «آدریان» و برادرش «توماس ژیلینسکی» مثبت اعلام شد و هر دو نفر زا دهکده بازی ها اخراج شدند.

آدریان قهرمان المپیک ۲۰۱۲ بود که با مثبت شدن آزمایش دوپینگش مدال خود را از دست داد. با آزمایش مجدد نمونه های المپیک ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ سونامی بزرگ دوپینگ در وزنه برداری آغاز شد. «گابریل سینکریا»ی رومانیایی مدال برنز ۲۰۱۲ را از دست داد و البته بخش زنان هم از دوپینگ بی بهره نبود و سه وزنه بردار زن قزاق مدال های المپیک ۲۰۱۲ خود را از دست دادند اما معروف ترین وزنه بردار دوپینگی «ایلیا ایلین» قزاقستانی بود. ایلین رکورددار دسته ۹۶ کیلوگرم و دارنده دو مدال طلای ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ بود که هر دو مدال او هم پس گرفته شد.

افتضاح دوپینگ در وزن ۹۴ کیلوگرم المپیک ۲۰۱۲ لندن تا حدی بود که نفرات اول تا چهارم این وزن محروم شدند تا مدال طلای این دسته در کمال ناباوری بعد از چهار سال نصیب سعید محمدپور، وزنه بردار ۹۴ کیلوگرم ایران شود. مدال نقره هم به نفر هفتم این وزن رسید تا رسوایی دوپینگ بیش از پیش گریبان این رشته را بگیرد. البته کاروان ۲۰۱۲ ایران باز هم صاحب یک مدال دیگر شد و رنگ مدال کیانوش رستمی هم در دسته ۸۵ کیلوگرم از برنز به نقره تغییر کرد تا ورزش ایران از دوپینگ وزنه برداری بی بهره نباشد. ثبت ۲۰ نمونه مثبت در المپیک های لندن و پکن در وزنه برداری، باعث شده یکی از قدیمی ترین رشته های تاریخ ورزش در آستانه حذف کامل از بزرگ ترین تورنمنت ورزشی جهان قرار بگیرد.

تاماش آیان، رئیسی به قدمت تاریخ

پدرخوانده مجارستانی از سال ۲۰۰۰ به صندلی ریاست این فدراسیون تکیه زده و ۸ خرداد در انتخابات فدراسیون جهانی، برای چهار سال دیگر ریاستش را تمدید کرد. از نکات جالب توجه در مورد آیان، عضویت او در کمیته ملی المپیک و همچنین عضویت در آژانس مبارزه با دوپینگ یا وادا به عنوان مشاور است. عنوان هایی که به نظر می رسد فایده چندانی برای آیان هفتاد و هشت ساله نداشته و رشته وزنه برداری با ریاست کسی که مشاور کمیته ضد دوپینگ جهانی است، در آستانه حذف از رقابت های المپیک است.

دوران ریاست آیان، حواشی و ماجراهای زیادی به همراه داشته است. او بعد از انتخابات سال ۲۰۱۳ اعلام کرد این دوره آخرین دوره ریاستش در IWF خواهد بود اما در انتخابات اخیر باز هم نامزد شد که حواشی زیادی به همراه داشت. فدراسیون وزنه برداری ایران و علی مرادی جزء سردمداران نقد مدیریت آیان بودند، مرادی تلاش کرد با نقد عملکرد نه چندان قابل دفاع آیان به دوره مدیریت طولانی او در وزنه برداری پایان دهد که البته به جایی نرسید تا این که هشتم خرداد امسال دوره مدیریت آیان برای چهار سال دیگر هم تمدید شد.

محمد حسین برخواه سرمربی تیم ملی جوانان با انتقاد از مدیریت طولانی آیان می گوید: «وزنه برداری نیاز به تحولی اساسی دارد. تاماش آیان مدت طولانی در IWF حضور داشته و کارایی لازم برای هدایت وزنه برداری را ندارد اما متاسفانه در انتخابات دو هفته پیش بار دیگر به عنوان رئیس فدراسیون جهانی انتخاب شد. متاسفانه خیلی از کشورهای عضوی IWF درک کافی از خطری که وزنه برداری دنیا را تهدید می کند، ندارند و بار دیگر با انتخاب آیان بر ادامه روند موجود در این رشته مهر تایید زدند. در سال های اخیر IWF و وادا کنترل بسیار شدیدی روی وزنه برداری ایران داشتند و به نوعی دنبال مچ گیری مجدد از ما بودند که خوشبختانه نه تنها تیم ملی بلکه تیم های پایه ما هم مشکلی از این بابت ندارند.»

بلایی به نام حذف از المپیک

برخورد IOC تنها به وزنه برداری محدود نمی شود و در المپیک ریو بسیاری از دوومیدانی کاران از حضور در المپیک ۲۰۱۶ محروم شدند. شاید چشم انداز حذف وزنه برداری از المپیک برای کشورهایی مثل چین یا قزاقستان چندان تفاوتی ایجاد نکند اما قطعا ضربه بزرگی برای کاروان المپیکی ایران خواهد بود. وزنه برداری ایران بعد از کشتی، با کسب ۱۶ مدال رنگارنگ در دوره های مختلف المپیک، نقش بسزایی در کسب مدال های المپیکی ایران داشته و همواره این رشته جزء امیدهای کسب مدال طلای ایران به حساب می آمده است. مسلما حذف یا حتی کاهش شدید سهمیه های وزنه برداری در المپیک های پیش رو می تواند ورزش ایران را با یک بحران جدی در زمینه کسب مدال های المپیک مواجه کند.

گفتگو با کوروش باقری، سرمربی سابق تیم ملی ایران درباره حواشی اخیر

دوپینگ بهانه است

کوروش باقری دارنده مدال طلای بازی های جهانی ۲۰۰۱ و سرمربی تیم ملی ایران در المپیک ۲۰۱۲ لندن بود؛ تیمی که بعد از چهار سال صاحب یک مدال طلا و نقره شد تا یکی از بهترین نتایج وزنه برداری در این سال ها رقم بخورد. باقری معتقد است حذف وزنه برداری ربط چندانی به المپیک ندارد.

اخیرا IOC شش ماه به فدراسیون جهانی وزنه برداری فرصت داده تا فکری به حال دوپینگ کند، شما چقدر خطر حذف را جدی می دانید؟

- کمی ساده انگارانه خواهد بود که تنها دوپینگ را مقصر حذف وزنه برداری بدانیم. در رشته هایی مثل دوچرخه سواری یا دوومیدانی هم دوپینگ به وفور وجود دارد اما خطر حذف آنها را تهدید نمی کند. به نظرم پولساز نبودن وزنه برداری و همین طور جذابیت اندک آن برای پخش تلویزیونی دلیل این اتفاق است. ضمن این که ظرفیت دهکده المپیک 10 هزار نفر است و قرار است تا المپیک 2020 رشته هایی مثل کاراته، ووشو و بسیاری رشته های دیگر هم به المپیک اضافه شود؛ رشته هایی که هر کدام پولسازتر و حتی پرتماشاگرتر از وزنه برداری هستند. پس طبیعی است که رشته هایی مثل وزنه برداری که منفعت مالی و جذابیت تلویزیونی چندانی ندارند، در آستانه حذف از المپیک قرار بگیرند.

در سال های اخیر بیشتر دوپینگی ها اهل روسیه و کشورهای شرقی بودند. دلیل این اتفاق چیست؟

- دوپینگ سازمان یافته و استفاده از مکمل های غیرمجاز از زمان اتحاد شوروی به طور سیستماتیک در ورزش این کشورها انجام شده. روسیه و برخی کشورهای اروپای شرقی برنامه های مشترکی را دنبال می کنند. استفاده روس ها از یک داروی خاص دوپینگ تا همین چند سال پیش واضح بود؛ داروهایی که هیچ لابراتوار ضد دوپینگی متوجه ترکیباتش نمی شد اما در سال های اخیر به دلیل پیشرفت لابراتوارهای ضد دوپینگ، این داروهای خاص در نمونه های خون ورزشکاران آنها پیدا می شود و نتیجه اش محرومیت دسته جمعی ورزشکاران روس است.

ریشه کن شدن دوپینگ از وزنه برداری چقدر به نفع یا ضرر وزنه برداری ایران است؟

- مسلما به نفع ما خواهد بود؛ چرا که در شرایط برابر به مصاف رقبا خواهیم رفت. به عقیده من وزنه برداران ایرانی به دلیل شرایط فیزیکی و ژنتیکی از خیلی کشورها جلوترند و اگر پدیده دوپینگ در این رشته ریشه کن شود، مسلما مدال های کسب شده ما در رقابت های جهانی و المپیک چند برابر می شود. در همین المپیک 2012 که تست بسیاری از وزنه برداران مثبت شد، از شش وزنه بردار ما هفت بار آزمایش گرفتند که خوشبختانه هیچ کدام مشکلی نداشتند و دیدید که دو مدال طلا و نقره دیگر هم نصیب تیم المپیک 2012 شد.

حذف وزنه برداری از المپیک چقدر به این رشته آسیب می رساند؟

- به جرأت می گویم حذف از المپیک، مرگ وزنه برداری خواهد بود. این رشته بین مطبوعات و شبکه های تلویزیونی جذابیت چندانی ندارد و پولساز هم نیست. اگر روزی این رشته از المپیک حتی برای یک دوره حذف شود، دیگر برای هیچ ورزشکاری انگیزه فعالیت در این رشته باقی نخواهد ماند.