راهنمای موزه های تهران (۱)

برترین ها: بازدید از موزه ها، کاخ موزه ها و سایر اماکن تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری طی روزهای جمعه و شنبه، 27 و 28 اردیبهشت ماه جاری در سراسر کشور رایگان خواهد بود.

ما هم به همین بهانه، راهنمای موزه گردی در تهران برایتان تهیه کردیم تا در صورت تمایل به آنها سر بزنید و آثار تاریخی و هنری کشورمان را از نزدیک ببینید.

1. موزه آبگینه

• نشانی: خیابان جمهوری، خیابان سی تیر، پلاک ۵۵

• روزهای بازدید: همه روزهای هفته به غیر از دوشنبه و ایام سوگواری از ساعت 9 صبح تا 5 بعدازظهر

این موزه به دلیل معماری هشت ضلعی و نورپردازی بسیار جالب تالارها و آثار موجود در آن یکی از محبوب ترین موزه های شهر تهران به شمار می رود. آبگینه به طور ویژه به سفال و شیشه اختصاص دارد. این بنا دو طبقه است و 5 تالار به نام های بلور، مینا، زرین، صدف و لاجورد دارد.

همه ‌چهارچوب درب ها و پله های موزه آبگینه منبت كاري شده اند. گچ‌ بري ها و آينه‌كاري ‌هاي طبقه دوم‌ این عمارت مربوط به دو دوره قوام و قاجار هستند. نمای بنا نیز به 50 شکل متنوع آجر كاري شده است. به طور کلی، معماری و تزیینات موزه آبگینه به تنهایی جذاب و دیدنی هستند.

تالارهای این موزه شامل موارد زیر هستند:

• تالار مينا : حاوی اشياي شيشه اي و سفالين متعلق به هزاره هاي اول و دوم پيش از ميلاد مسیح است.

• تالار بلور - حاوی باستانی ترین و قدیمی ترین سفال‌ ها، شیشه ‌ها و لوله ‌های شیشه ‌ای است.

• تالار صدف: این تالار شامل انواع سفال ‌هاي قرون سوم و چهارم شهر نيشابور است‌.

• تالار زرین: دلیل نام زرین وجود ظروف زرين‌فام باقی مانده از دوران سلجوقي است. همه اطراف ظرف های این تالار با خط نسخ و نستعليق تزيين شده‌ اند.

• تالار لاجورد: لعاب های فيروزه ای رنگ برجا مانده از قرن های هفتم و هشتم - دوره ايلخاني‌ - دلیل نام لاجورد این تالار هستند. ظروف شيشه اي این تالار به به سده هاي يازدهم تا سيزدهم هجري تعلق دارند.



۲. مجموعه کاخ گلستان

نشانی: ميدان ۱۵ خرداد ( ارگ )

روزهای بازدید: همه روزه

• بهار و تابستان: ۸ صبح تا ۶ بعدازظهر
• پاییز و زمستان: 8 صبح تا 5 بعدازظهر

کاخ گلستان مجموعه‌ ای از چند عمارت مجزا است. هرکدام از این عمارت ها محل زندگی پادشاهان متعددی بوده اند و در زمان ‌های مختلف ساخته شده ‌اند.

• شمس العماره: باید گفت برجسته ترین و زیباترین عمارت موجود در مجموعه گلستان، عمارت خورشید است. دلیل آن نیز ارتفاع، معماری و طراحی ساختمان و همچنین تزیینات آن است. شمس العماره ۵ طبقه و نخستین بنای ساخته شده با اسکلت فلزی در تهران است.

• تالار سلام: ناصرالدین شاه قاجار دستور ساخت تالار سلام را صادر کرده است. معمار تالار سلام، صنیع الملک (حاج ابولحسن معمارباشی) است و در آن انواع تابلوهای نقاشی ارزشمند از هنرمندان بزرگی همچون کمال المک نگهداری می شوند. مشهورترین بخش تالار سلام نیز تخت طاووس است. البته در حال حاضر بدل این تخت در تالار سلام قرار دارد و اصل آن به موزه جواهرات ملی منتقل شده است.

• تالار آینه: نیز از دیگر اتاق های کاخ گلستان است که حاج ابولحسن معمارباشی آن را معماری کرده است. تزیینات این تالار در سال ۱۲۹۹ هجری قمری به پایان رسیده اند.

• ایوان تخت مرمر: قدیمی ترین بنای مجموعه کاخ گلستان تهران است. دلیل نام مرمر نیز تخت مرمرینی است که در دوره فتحعلی شاه قاجار ساخته و در ایوان اصلی عمارت گذاشته شده است. در ساخت این تخت از ۶۵ قطعه مرمر یزد استفاده شده و بیشتر مراسم تاج‌گذاری پادشاهان قاجار در این ایوان برگزار می شده است.

• موزه مردم شناسی: یا کاخ ابیض از جمله جاذبه های مجموعه گلستان است که به دستور ناصرالدین شاه قاجار به منظور نگهداری از هدایای پادشاه در ضلع جنوب غربی کاخ گلستان ساخته شد.

• خلوت کریم‌خانی: یا جلوخان یکی از بناهای دوران کریم خان است. این محل در واقع راه عبور از اندرون و باغ گلستان به دیوان‌خانه و تالار تخت مرمر بوده است. اما در زمان ناصرالدین شاه به دلیل تغییر وضع ساختمان ها، این معبر مسدود می شود. در حال حاضر سنگ قبر ناصر الدین شاه و تخت فتحعلی شاه در این عمارت قرار دارند.

• عمارت بادگیر: معماری چشمگیر و تزیینات زیبایی دارد. مظفرالدین شاه قاجار در این عمارت تاج‌گذاری کرده است. برج های بادگیر این ساختمان تنها بادگیرهای تزئین شده با معرق در ایران هستند.
• عمارت اندرونی: حیاط بزرگ مستطیل شکل دارد. در هر کدام از اضلاع این مستطیل یک ساختمان دو طبقه وجود دارد. اطراف حیاط اصلی نیز چند حیاط کوچک تر وجود دارند که برای زنان شاه بوده اند. عمارت اندرونی فقط دو در به بیرون دارد.


۳. موزه جواهرات ملی

نشانی: خیابان فردوسی، روبه روی سفارت ترکیه

روزهای بازدید: شنبه تا سه شنبه از ساعت ۲ تا ۴:۳۰ بعدازظهر

موزه جواهرات ملی تا پیش از انقلاب اسلامی فعالیت داشته و پس از آن تعطیل شد. اما دوباره در سال ۱۳۶۹ خورشیدی این موزه برای بازدید عموم بازگشایی شد. از جمله آثار موجود در موزه جواهرات ملی باید به الماس دریای نور، تخت طاووس (تخت خورشید)، تخت نادری، کره جواهر، تاج‌ماه و ... اشاره کرد.

• دریای نور: یکی از جواهرات معروف دنیا و زیباترین و درشت‌ترین الماس برلیان ایران است. این الماس یکهزار سال پیش کشف و استخراج شده است‌. وزن آن در حال حاضر حدود هفت مثقال و ۲۰ نخود، معادل یکصد و ۸۲ قیراط‌ است.

• کره جغرافیایی: از دیگر اشیای نفیس موزه جواهرات ملی به شمار می رود. وزن کره با پایه ‌های طلایی آن حدود ۳۷.۵ کیلوگرم و روی آن ۵۱ هزار و ۳۶۶ قطعه جواهر متفرقه به وزن ۳۶۵۶.۴ گرم، نشانده شده است‌.

روی این کره همه اقیانوس‌ها و دریاها با زمرد، قاره با یاقوت و لعل‌، کشور ایران با الماس، اروپا و آفریقا به ترتیب با یاقوت‌ و یاقوت سرخ و کبود، آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا با یاقوت و لعل مزین شده اند. در این کره جغرافیا، خط استوا به وسیله الماس مشخص شده است. دو حلقه زرین ساده نیز که در روی آنها گل‌ های الماس نشان نصب شده‌ است، به طور متقاطع کره را در میان گرفته اند.

روی کره القاب ناصرالدین شاه قاجار منبت و الماس کاری شده است‌. همچنین کوه دماوند با یاقوت درشتی مشخص و شهر تهران، با یاقوت معروفی به نام اورنگ زیب کاملا مجزا و مشخص هستند.

• تاج ‌ماه: تاج ماه بعد از جواهر دریای نور، یکی از گران قیمت ترین جواهرات سلطنتی است. این سنگ سفید و خوش آب و رنگ بادامی شکل ۱۱۲ قیراط وزن دارد و در وسط بازوبند سلطنتی بازوی چپ قرار داشته است‌. البته بعدها به صورت دکمه روی سینه یا پیش کلاه نصب می‌کردند و اکنون به صورت پیاده در خزانه جواهرات سلطنتی ایران نگهداری می‌ شود.

• تاج کیانی: تاج مخصوص سلاطین قاجار است که به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. این تاج پس از فتحعلی شاه مورد استفاده سلاطین قرار گرفت. عناصر به کار رفته در این تاج الماس، زمرد، یاقوت و مروارید هستند.

• تخت نادری: نام اریکه سلطنتی است که به دستور فتحعلی شاه قاجار توسط جواهر سازان و صنعتگران ایرانی ساخته شده ‌است. این تخت مرصع و میناکاری شده شامل ۲۲ هزار سنگ و جواهر قیمتی است که برای اردوکشی به چمن سلطانیه زنجان در ۹ قطعه مجزا ساخته شد. در دو طرف پشت انداز تخت که مانند دم طاووس چتر زده و در بالا دارای تاجی است، نقش دو اژدهای پیچ خورده یا سمندر قرار دارد که دم آنها به شکل سر عقاب یا طوطی درآمده‌است، و نظیر همین دو اژدها در دو طرف پله اول تخت نیز دیده می ‌شود که در این جا دارای پا بود. و به سطح و دیواره پله چسبیده ‌اند. در دیواره عمودی پله اول تخت، نقش شیری، برجسته کاری شده که بدن آن همچون پوست پلنگ خالدار و جواهر نشان شده‌ است. در دو طرف تخت نیز در داخل ترنج‌های اسلیمی مشبک، نقش دو طوطی میناکاری شده مشاهده می شود.

• جقه نادری: آراسته به الماس و زمرد است و در وسط آن یک تخمه زمرد دامله درشت خوشرنگ نصب شده است. در زیر جقه، سه آویز زمرد خوشرنگ امرودی آویخته شده است. قسمت بالای جقه، هفت شقه است و در دو طرف شقه‌ها نیز دو ریسه و برگ و گل الماس نشان ساخته اند و از نوک شقه‌های جقه، دو آویز زمرد بسیار اعلای سعیدی امرودی آویخته شده است. در بالای تخمه وسط، هلال الماس نشان و در پایین، در دو سو، شبیه درفش، طبل، لوله توپ و سرنیزه روی زه زین نصب شده است. پارچه درفش به سه ردیف یاقوت، الماس و زمرد کمرنگ تقسیم شده است. تمام جقه، آراسته به الماس‌های فلامک خوش آب و درشت و ریز است. وزن جقه ۳۳ مثقال و ۱۶ نخود است.

• تخت طاووس: که در آغاز «تخت خورشید» نام داشت، یکی از تخت‌های جواهر نشان سلطنتی ایران است که به مباشرت حاجی محمدحسین‌خان صدر اصفهانی (نظام الدوله)، صدر اعظم فتح‌علی‌شاه و به فرمان فتح‌علی‌شاه در سال ۱۲۱۶ هجری قمری توسط جواهرسازان اصفهان ساخته شد.

از سال ۱۲۲۴ قمری، از نخستین شب ازدواج فتح علی شاه با طاووس تاج‌الدوله (که نه ساله بود) روی این تخت، تخت به نام وی، تخت طاووس نامیده شد.


4. موزه استاد ابوالحسن صبا

نشانی: ميدان بهارستان، خیابان ظهير الاسلام، پلاک ۹۰

روزهای بازدید: همه روزه به غیر از روزهای پنجشنبه، جمعه و تعطيلات رسمي


یکی از موزه های هنری زیبا، موزه استاد صبا، از استادهای برجسته موسیقی ایران است. این موزه که در واقع خانه شخصی استاد صبا است و در آن می توان انواع سازها، لوازم شخصی و آثار استاد را به همراه کارهای دستی همسر ایشان همچون تندیس های مومی و لباس های محلی و سنتی ایران مشاهده کنند.


5. موزه رضا عباسی

نشانی: خیابان شریعتی، نرسیده به پل سیدخندان، پلاک ۹۷۲

روزهای بازدید: همه روزه به غیر از دوشنبه از ساعت 9 صبح تا 6 بعدازظهر

یکی از موزه های زیبای شهر تهران موزه رضا عباسی است. رضا عباسی، یکی از نگارگران عصر صفویه بوده شده است. آثار موجود در این موزه مربوط به دوره ماقبل تاریخ تا قرن ۱۳ هجری است. 5 تالار موزه نیز شامل تالار پیش از اسلام و تالارهای اسلامی هستند. در تالاهای اسلامی آثار هنری و صنعتی، نگارگری و خوشنویسی نمایش داده می شوند. نام تالارها به ترتیب، تالار پیش از اسلام، تالار اسلامی یک، تالار اسلامی دو، تالا نگارگری و تالار خوشنویسی است.

• تالار پیش از اسلام: آثار هنرهای ایرانی پیش از تاریخ و پیش از اسلام را نمایش می دهد.

• تالارهای یک و دو پس از اسلام: ظرف های سفالی، وسایل فلزی، عنصرهای معماری، جواهرات و منسوجات دوره‌های سلجوقی، تیموری و صفوی را نمایش می دهند.

• تالار خوشنویسی: در این تالار شاهد مراحل مختلف تحول خطاطی هستیم. این تحولات را می توان در خلال نوشته ‌ها که به خطوط ثلث و محقق و نسخ و نستعلیق هستند مشاهده کرد.

• تالار نگارگری: گنجینه مفصلی در باب سنت نقاشی دوره اسلامی در این تالار به نمایش گذاشته شده است. کهن‌ترین نمونه برگی از شاهنامه دموت مربوط به اواسط قرن ۸ هجری است.


6. موزه سینمای ایران

نشانی: باغ فردوس

روزهای بازدید: همه روزه به غیر از روزهای دوشنبه و ایام سوگواری

• شنبه تا پنج شنبه: بین ساعت 10 صبح تا 5 بعدازظهر

• جمعه: بین 2 تا 5 بعدازظهر

موزه سینمای ایران شامل هزاران عکس از صحنه ‌های فیلم ‌های سینمایی‌، پشت صحنه و مراحل فیلم ‌سازی، فعالیت ‌های سینمایی هنرمندان، دست اندرکاران صنعت و هنر سینما، حدود 400 فیلمنامه، بیش از دو هزار و 500 اعلان سینمایی از دهه ۱۳۱۰ خورشیدی تاکنون، بخشی از جوایز و افتخارات بین‌المللی سینمای ایران، حدود 8 هزار جلد کتاب سینمایی از نخستین چاپ ‌ها تاکنون، حدود 3 هزار سند دولتی‌، نمایش ‌ها، قراردادها، اسناد تاریخی‌، اسناد مالکیت‌، سینماها و ... از حدود ۹۰ سال پیش تاکنون، آرشیو تصویری که حدود یکهزار فیلم سینمایی ایرانی همراه با ۵۰۰ عنوان نمونه کوتاه (آنونس‌) در خود دارد و منتخب جراید و حدود 5 هزار جلد نشریات مطبوعاتی که قدیمی ‌ترین آن متعلق به سال ۱۳۰۹ خورشیدی است، می شود.

موزه سینما ۷ تالار دارد. ۳ تالار در طبقه بالای ساختمان زیبای باغ فردوس قر ار دارند و ۴ تالار دیگر را باید از طریق پله‌های مارپیچ واقع در تالار سوم مشاهده کرد.

سینماتوگراف‌ از دیگر موارد قابل مشاهده در موزه سینمای ایران است که شامل حدود ۳۰۰ دستگاه و ابزار قدیمی است و عمده آن بسیار قیمتی و قابل نمایش در موزه هستند. قدیمی ترین دستگاه به سال ۱۳۰۹ خورشیدی بر می گردد.

در این موزه نمونه نخستین نامه اداری و رسمی که اجازه اکران فیلم را از طرف اداره فرهنگ صادر شده را می توان دید.

لباس و وسایل دکور و گریم‌ نیز از دیگر وسایل و آثار موجود در موزه سینمای ایران هستند. در این موزه می توانید انواع مدل های تاریخی لباس‌، دکور سازی‌، صحنه آرایی و چهره‌پردازی را ببینید.


7. موزه هنرهای ملی ایران

نشانی: میدان بهارستان، خیابان کمال الملک، ساختمان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

روزهای بازدید: شنبه تا چهارشنبه بین ساعت های 8 صبح تا 4 بعداز ظهر

ساختمان موزه هنرهای ملی، بسیار قدیمی و متعلق به دوران پادشاهی فتحعلی شاه قاجار است. نام قدیمی این بنا حوض‌خانه باغ نگارستان بوده است.

موزه هنرهای ملی ایران شامل انواع مینیاتور، تذهیب‌، خاتم‌، کاشی‌کاری‌، قالی‌بافی‌، پارچه‌بافی‌، زری دوزی مخمل بافی‌، میناکاری‌، قلم‌زنی و معرق است‌.