حقایقی درباره جایزه کیهان کلهر

روزنامه هفت صبح - امیر بهاری: آیا نوازنده چیره دست ایرانی برنده معتبرترین جایزه موسیقی آمریکا شده است؟

۱- یکشنبه شب گذشته اولین جایزه ای که در مراسم گرمی اهدا شد به بخش موسیقی ملل (world music) اختصاص داشت و آلبومی که یکی از برجسته ترین هنرمندان زنده ایران یعنی کیهان کلهر در آن کمانچه نواخته بود، توانست گوی گرمی این بخش را تصاحب کند.

برای اولین بار آلبومی که یک نوازنده ایرانی در آن حضور داشت این جایزه را کسب کرد و اهالی فرهنگی در ایران قدردان کیهان کلهر هستند که بخشی از اعتبار این جایزه را کسب کرد و اهالی فرهنگ در ایران قدردان کیهان کلهر هستند که بخشی از اعتبار این جایزه به او تعلق می گیرد. هر چند که به شخصه معتقدم تا این حد جوسازی برای گرمی بردن کلهر، تقلیل جایگاه هنری اوست ولی به هر جهت آلبوم «مرا تا خانه بخوان» از گروه جاده ابریشم به سرپرستی یویو ما جایزه بهترین موسیقی جهانی گرمی کسب کرده است و ما این موفقیت را به کلهر تبریک می گوییم. اما این همه ماجرا نیست.

2- این آلبوم حاوی 13 قطعه است که با یک سوال ساده شکل گرفته و قصد دارد به آن پاسخ دهد: «خانه کجاست؟» فرهنگ های مختلف در این آلبوم حضور دارد، مانند موسیقی آذربایجان، بلوز، چین، هند و... همچنین هنرمندان بزرگی مانند بیل فریزل، جورج پورتر، جاوشا بل، تن دون (آهنگساز مطرح چینی) و... در آن همکاری کرده اند. چند قطعه نیز با همکار ارکستر سمفونیک شیکاگو اجرا شده است. این آلبوم درواقع یک آلبوم چندفرهنگی است.

کیهان کلهر فقط در قطعه «مدهوشی» با شجاعت خان همنوازی کرده که این قطعه به اسم شجاعت خان ثبت شده است. او در این قطعه به اجرای کمانچه پرداخته و فضای کار را تا اندازه ای ایرانی کرده است. آلبوم «مرا تا خانه بخوان» درواقع کار مشترک هنرمند چینی- آمریکایی و گروه «جاده ابریشم» است.

3- در جایزه گرمی و جایزه هایی از این دست، نوازنده صِرف چندان اهمیت ندارد. یعنی هیچ بخشی وجود ندارد که نوازنده (Player) در آن جایزه بگیرد. اول آهنگساز، بعد خواننده، تنظیم کننده و بعد هم پردیوسر (در مفهوم جهانی اش که از الف تا ی بر تولید موسیقی نظارت و حتی دخالت فنی دارد). با این اوصاف این جایزه گرمی چندان دخلی به کیهان کلهر ندارد. به نظرم تاکید بر اینکه کیهان کلهر جایزه گرمی برده آن هم برای آلبوم مفصل و طولانی (72 دقیقه) که تنها در یک قطعه آن کمانچه نواخته، جسارت به جایگاه برجسته هنری اوست.

اینکه او در این سال ها بخشی از پروژه جاده ابریشم بوده بر کسی پوشیده نیست ولی در این آلبوم اثری از او نواخته نشده (ظاهرا کلهر گرفتار پروژه های شخصی بود و نخواسته وقت زیادی برای جاده ابریشم بگذارد) و تنها به عنوان عضوی از جاده ابریشم این موفقیت را کسب کرده است. نه آهنگساز بوده و نه تنظیم قطعه ای را انجام داده است. تنها جایی که او پررنگ است در قطعه «مدهوشی» است که با شجاعت خان یک هم نوازی درخشان دارد ولی اصل قطعه به نام شجاعت خان ثبت شده است.

چند سال پیش آلبوم «به تماشای آب های سپید» حسین علیزاده و ژیوان گاسپاریان نامزد گرمی شده بود. اگر بخواهیم اینگونه به موضوع نگاه کنیم خب پس باید در رزومه علی بوستان، علی صمدپور، افسانه رثایی و... هم نوشت که نامزد گرمی شدند. اینگونه نیست. مولف اصلی آن اثر علیزاده و گاسپاریان بودند.

4- بخش مهم جوایز گرمی مربوط به موسیقی پاپیولار جریان اصلی ایالات متحده و انگلیس می شوند و جایزه بخش وورد میوزیک آنقدر کلی است که از موسیقی پرتغال، هند، مصر، اسپانیا، ایران و... در خود جای می دهد. فکر می کنم شأن هنرمندانی مثل کلهر اجل بر این حرف هاست. به نظرم آلبوم سلو کلهر با نام «Hawniyaz» بسیار خوش ساخت تر و یک دست تر از آلبوم «مرا تا خانه بخوان» یویو ما و جاده ابریشم بود.

آنجا کلهر نگاه بدیعی از نوازندگی خود را در هم نوایی با پیانو و تنبور رونمایی کرده است. بهتر است به هنرمندان بزرگ مان نگاه محترمانه تری داشته باشیم و کسب جایزه گرمی آن هم وقتی مراسم از دیگر هنرمندان این آلبوم دعوت کرده است که این جایزه را بگیرند، بی خود بزرگ نکنیم. در مواقعی که مثلا یک تیم در تولید یک قطعه نقش فنی دارند، تمام آنها روی صحنه می روند و جایزه را می گیرند حتی اگر 10 نفر باشند. این جایزه هم تعلق گرفته به یویو ما، ساندپ داس (طبلا نواز هندی) و تعدادی از هنرمندانی که نقش محوری تری در این آلبوم داشتند. بیشتر رسانه ها جایزه را متعلق به یویو ما و ساندپ داس هندی دانستند.

5- ساندپ داس هندی در بخش عمده ای از آلبوم حضور دارد و احتمالا در تنظیمات و آن چیزی که ما به عنوان آلبوم می شنویم نقش پررنگی داشته که نامش در کنار یویو ما گیرنده جایزه محسوب می شود و عکس گرمی به دستش در جاهای مختلف شر می شود. درواقع احتمالا در این پروژه جاده ابریشم کلهر به دلیل مشغله بسیار زیاد شخصی، حضور چندان پررنگی نداشته و یکی مثل ساندپ داس تمرکزش را گذاشته روی این پروژه، موضوع به همین سادگی است.

امروز کلهر به جایی رسیده که می تواند یک رپرتوار بی کلام را در ایران ۲۰ شب اجرا کند و تالار وحدت تا آخرین شب این تور تا بالکن چهارم هم مملو از جمعیت باشد. این برای موسیقی سنتی و بی کلام ایران یک دستاورد بزرگ است نمی دانم چرا به این چیزها نمی پردازیم. کیهان کلهر نزدیک به ۴۰ شب این تور را در سرتاسر ایران برگزار کرد. هنرمندی که در طی ۳ سال اخیر هیچ سالن بزگری در جهان را بی نصیب نگذاشته چند ماه در ایران می ماند و کنسرت برگزار می کند به نظرم این ها مباحث مهمتری هستند اما آن وجه ایرانی ما می خواهد در کنار اسکار گرمی را هم داشته باشد باعث می شود اینگونه دست پاچه برخورد کنیم.

6- بحث جالب دیگر اعلام نامزد شدن کلهر و جاده ابریشم در بخش بهترین فیلم موسیقایی (Music Film) بود که در نهایت ران هاوارد، کارگردان مطرح هالیوودی برای مستند جدیدی که از بیتلز ساخته بود این جایزه را دریافت کرد.

«موسیقی غریبه ها» مستندی بود که درباره گروه جاده ابریشم ساخته شده و اتفاقا کلهر حضور پررنگی در فیلم دارد و درباره فعالیت موسیقایی خودش و همکاری با جاده ابریشم حرف می زند. اگر این فیلم جایزه می گرفت متعلق به کارگردانش بود نه گروه جاده ابریشم که موضوع این مستند بوده است.

در این بخش نسخه ویژوال آلبوم بیانسه هم کاندید بود. یعنی یک موزیک ویدئو بلند. اگر کار بیانسه جایزه می گرفت جایزه متعلق به خواننده و کارگردان موزیک ویدئو بود چون خود بیانسه مولف و بازیگر آن ویدئو هم محسوب می شد و این با وضعیت مستند «موسیقی غریبه ها» فرق داشت. ولی ما اعلام کردیم کلهر در دو بخش نامزد گرمی شده است. این غلط بود.

7- در هر صورت هیچ گاه یک جایزه عیار واقعی یک هنرمند را نشان نداده است بسیار هنرمندانی بودند که جایزه بردند و از جریان هنر عقب ماندند بسیاری هم بودند مثل اصغر فرهادی با جایزه گرفتن تلاش خود را بیشتر کردند. کیهان کلهری که من هفته پیش در تالار وحدت روی صحنه دیدم با جایزه و بی جایزه به کمال در موسیقی می اندیشد.