با صرع هم می‌توان زندگی کرد؟

مجله سیب سبز - نیلوفر جامه‌بزرگی: دبیر اجرایی همایش عمومی انجمن صرع ایران در گفت‌و‌گو با فارس خبر از وجود 800‌هزار نفر مبتلا به بیماری صرع در کشور داد و معتقد است با در‌نظر گرفتن خانواده‌ این افراد سه تا چهار میلیون در ایران به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم درگیر این بیماری هستند.

از طرفی خبرآنلاین به نقل از رئیس انجمن صرع می‌نویسد، درحال حاضر حدود یک تا یک‌و‌نیم درصد مردم ایران صرع دارند که این آمار حاکی از حدود سه برابر بودن بیماران صرعی در ایران به نسبت اروپاست. صرع انواع متفاوتی دارد و گروه‌های مختلفی را در‌بر می‌گیرد. سوال مهم این است که کدام یک از این گروه‌ها بیشتر در خطرند؟

صرع بیشتر سراغ کدام گروه سنی می‌رود و چه کسانی بیشتر در خطرند؟ حتی اگر اسم صرع را زیاد شنیده باشید، شاید هنوز هم ندانید با روبه‌رو شدن فردی که کف از دهانش خارج می‌شود و روی زمین می‌افتد، چگونه باید رفتار کرد و این بیماری چه محدودیت‌هایی را برای بیماران ایجاد می‌کند؟ برای یافتن پاسخ این سوالات سراغ دکتر زینب علی‌مددی، متخصص مغز و اعصاب، استاد دانشگاه آزاد اسلامی و دانشجوی دکترای تغذیه رفتیم تا اطلاعات کاملی را درباره صرع و تاثیر غذاها و رژیم غذایی درباره این بیماری به ما بدهد.

صرع را بشناسیم

صرع بیماری است که فرد مبتلا به آن گاهی دچار حمله‌های تشنجی می‌شود، البته این بیماری با تشنج متفاوت است و به‌صورت سندرم، یعنی دسته‌ای از علائم، ظاهر می‌شود. درواقع سندرم‌های مختلف تشنج، صرع را به‌وجود می‌آورند، تشنج با علت فعالیت غیر‌عادی مغز ایجاد می‌شود که طی آن نورون‌های مغز شروع به فعالیت نامناسب می‌کنند. گاه حملات تشنجی از نقطه‌ای خاص آغاز می‌شوند و گاه این حملات از نقاط مختلف مغز، به‌طور همزمان آغاز می‌شوند که انواع مختلف صرع را ایجاد می‌کنند. پزشک با بررسی شرایط تشخیص می‌دهد که بیمار، مبتلا به چه نوع صرعی است.

سراغ شیرخواران هم می‌رود؟

صرع در بیشتر موارد در کودکی آغاز می‌شود اما نیازی نیست از دوران شیرخوارگی کودک‌تان نگران باشید، صرع نوزادی و شیرخوارگی بسیار نادر است و تنها تعداد کمی از نوزادان دچار حملات صرع به‌صورت ایست کوتاه تنفسی می‌شوند. تشنجی هم که بعد از تب درکودکان اتفاق می‌افتد، نسبت به انواع صرع‌های دیگر خوش‌خیم‌تر است و معمولا درمان می‌شود. حملات صرع اغلب در دوران بعد از شیرخوارگی ظاهر می‌شوند و در دوران کودکی است که باید حواس‌تان بیشتر به علائم صرع باشد. گاهی افراد در نوجوانی مبتلا می‌شوند؛ در این دوران تغییرات هورمونی در ایجاد بیماری صرع دخیل است. در بزرگسالی هم افراد به‌علت ضربات یا بیماری‌های زمینه‌ای مثل سکته به صرع مبتلا می‌شوند.

چه علائمی دارد

صرعی که بیشتر افراد آن را می‌شناسند با افتادن، کف کردن دهان، کاهش سطح هوشیاری و حرکات مکرر شل یا سفت شدن عضلات همراه است و گاه بیمار دچار بی‌اختیاری ادرار و قفل شدن دهان و گاز گرفتن زبان می‌شود. این نوع از حملات را صرع گراندمال یا صرع بزرگ نامگذاری می‌کنند. بر‌خلاف تصور مردم، صرع همیشه با این علائم همراه نیست و همیشه فرد بیهوش نمی‌شود؛ صرع کانونی شایع‌ترین نوع صرع در بزرگسالان است که در این نوع همیشه بیمار یکباره زمین نمی‌خورد.

بیمار مبتلا به صرع کانونی در زمان حملات، حرکات تکراری انجام می‌دهد، مثلا ملچ و ملوچ می‌کند، آب دهانش را قورت می‌دهد یا مدام پلک می‌زند و گاه بدون دلیل، شروع به باز و بسته کردن دکمه‌هایش می‌کند. برخی بیماران بعد از انجام حرکات تکراری به حالت طبیعی بر‌می‌گردند و برخی هم بعد از انجام این حرکات تکراری، مانند صرع گراندمال به زمین می‌افتند.

گاهی فقط سراغ جوانان می‌رود

انواع دیگر صرع هم وجود دارد که معمولا در دوران کودکی اتفاق می‌افتد و بسیار کوتاه و در حد چند لحظه است. کودکی که به این نوع صرع مبتلاست، ممکن است کلمات را در دیکته‌اش جا بیندازد و برای لحظه‌ای هوشیاری‌اش را ازدست بدهد که ممکن است با بی‌توجهی کودک اشتباه گرفته ‌شود و به‌ناحق والدین و معلمان او را سرزنش کنند. اگر کودک‌ شما یکباره به چیزی خیره می‌شود و هوش و حواسش را برای چند ثانیه ازدست می‌دهد و در این دوران حالت ترس به خودش می‌گیرد، بهتر است او را نزد پزشک ببرید تا پزشک معاینه دقیقی روی او انجام دهد.

نوع دیگری از صرع در جوانان بیوکلونیک نام دارد که با پرش اندام‌ها همراه است و وسایل به خودی خود از دست بیمار پرت ‌می‌شوند. جوانان مبتلا به این نوع صرع ممکن است هنگام صبح و حین شانه کردن موهای‌شان، شانه از دست‌‌شان پرت شود. گاهی علائم به همین جا ختم می‌شوند اما در بعضی افراد با ازدست دادن سطح هوشیاری و به زمین افتادن هم همراه است.

این توصیه‌ها را جدی بگیرید

صرع‌هایی که در دوران کودکی اتفاق می‌افتند، معمولا با صدمات مغزی یا آسیب ژنتیکی مهم همراهند و درمان آنها دشوار است. صرع ممکن است در این کودکان خود را با علائمی مانند بی‌اختیاری ادراری نشان دهد؛ یعنی کودکی سه یا چهار ساله که آموزش توالت رفتن را به خوبی یاد گرفته و سابقه شب‌ادراری نداشته است، شلوارش را کثیف کند. خیلی از اوقات تشنج‌ها در خواب اتفاق می‌افتند و باعث بی‌اختیاری ادرار کودک و خیس کردن جای او می‌شوند. قبل از اینکه کودک‌تان را برای خیس کردن تشک‌اش سرزنش کنید، حتما از سلامت جسمانی او مطمئن شوید و برای اطمینان از سلامتش به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کنید.

درمان می‌شود؟

نمی‌توان درباره درمان‌پذیر بودن قطعی آن نظری داد اما در خیلی از موارد بیماری کنترل می‌شود، در بیشتر موارد صرع با دارو درمانی کنترل می‌شود و فرد تنها با خوردن دارو به زندگی خود ادامه می‌دهد. پزشک معمولا در ابتدا تنها یک نوع دارو تجویز می‌کند و اگر فرد به درمان پاسخ نداد با تغییر یا اضافه کردن دارو، درمان را ادامه می‌دهد.

اگر بعد از سه تا پنج سال فرد دچار حملات نشود و نوار مغزی هم مشکلی را نشان ندهد، پزشک به‌تدریج دارو را قطع می‌کند. اغلب انواع صرع‌ها خطرناک نیستند و به‌خوبی با درمان مناسب، قابل کنترل هستند. صرع‌هایی که به‌دنبال تب و تشنج در دوران کودکی ایجاد می‌شوند، اغلب بعد از دوران کودکی به‌طور کامل درمان می‌شوند و کار به درمان در بزرگسالی نمی‌کشد.

صرع‌هایی که در دوران کودکی اتفاق می‌افتند و با آسیب مغزی مادرزادی یا اختلالاتی که به ‌علت زایمان سخت و نرسیدن اکسیژن و خون به مغز به‌وجود می‌آیند، اغلب تا آخر عمر درمان نمی‌شوند و بیمار نیاز دارد همیشه از دارو استفاده کند. افرادی که بر اثر ضربه به صرع مبتلا شده ‌باشند، هم به این سادگی‌ها درمان نمی‌شوند. بزرگسالان و افراد سالخورده هم که بعد از سکته و آسیب مغزی به صرع مبتلا شده‌اند، باید همیشه دارو مصرف کنند. به‌ندرت کار درمان صرع به جراحی می‌کشد، تنها در شرایط خاص پزشک با انجام عمل جراحی ناحیه آسیب‌دیده را برمی‌دارد.

کی نوار مغز بگیریم؟

تشخیص این بیمار در مرحله اول، بالینی است و پزشک با گرفتن شرح حال از بیمار، به بررسی شرایط می‌پردازد. نکته مهم در تشخیص توجه به مدت زمان حملات است، حملات تشنجی معمولا کوتاهند. اگر فرد دچار حملات طولانی باشد باید دنبال احتمالات دیگر برای بیماری گشت، شاید پای بیماری‌های اعصاب و روان وسط باشد.گاه با گرفتن نوار مغز می‌توان تشخیص قطعی بیماری را انجام داد وگاه تنها نظر پزشک کافی است. گرفتن نوار مغز در جوانانی که اولین حمله خود را تجربه می‌کنند، بسیار ضروری است تا پزشک مطمئن شود که ضایعه مغزی، اشکال رگی و ساختاری وجود ندارد.

محدودیت غذایی هم دارد؟

به‌طور کلی از قدیم، اطبا بر این عقیده بودند که غذاهایی که طبع سرد دارند، حملات را تشدید می‌کنند، اغلب بیماران هم به‌طور تجربی ابراز می‌کنند با خوردن غذاهایی با طبع‌سرد، بیماری‌شان عود می‌کند اما هنوز رابطه علمی درباره خوراک و بیماری صرع کشف نشده است. در انتخاب نوع غذاها بهتر است هر بیمار بدن خود را بشناسد و باتوجه به حالات خود از مصرف غذاهایی که وضعیتش را بدتر می‌کند پرهیز کند. تنها حواس‌تان به مصرف آب گریپ‌فروت باشد.

آب گریپ‌فروت اغلب با داروهای صرع و اکثر داروهای دیگر سازگاری ندارد و باعث ازبین رفتن اثر دارو و حتی سمی شدن آنها می‌شود. ما سه دسته غذایی پروتئین، چربی‌ها و کربوهیدرات مثل نان، نشاسته و قند را داریم. در بیماران خصوصا کودکانی که به درمان دارویی به‌خوبی پاسخ نمی‌دهند و صرع مقاوم دارند، با رژیم غذای هیدروژنیک که در آن قند به‌طور کامل حذف می‌شود و بیشتر رژیم غذایی فرد براساس پروتئین و چربی است درمان انجام می‌شود. رعایت این رژیم بسیار دشوار است و تنها برای بیمارانی که به درمان دارویی پاسخ خوبی ندهند، تجویز می‌شود.

می‌توانند ورزش کنند؟

برخی ورزش‌ها برای بیماران صرعی با خط قرمز همراه است. مبتلایان به صرع نباید سراغ شنا بروند و جان خود را به‌خطر بیندازند. از طرفی تغییر ناگهانی درجه حرارت محیط، مثلا هنگامی که از استخر به شنا یا جکوزی می‌روند یا در آب سرد شیرجه می‌زنند، می‌تواند باعث تشدید حملات تشنج شود. شیرجه زدن در آب خنک و در هوای گرم می‌تواند باعث بروز حملات حتی برای افرادی که صرع‌شان کنترل شده‌ است، شود اما فراموش نکنید که ورزش برای سلامت افراد جامعه مهم است و با انتخاب رشته ورزشی مناسب‌ بیماران صرعی هم می‌توانند به بهبود روحیه و قوی شدن بدن‌شان کمک کنند.

می‌توانند باردار شوند؟

بارداری هم مانند چاقو دو لبه است و در بعضی افراد باعث بهبود بیماری و در بعضی افراد هم باعث بدتر شدن اوضاع می‌شود. تغییرات هورمونی دوران بارداری، وضعیت بیمار را تغییر می‌دهد که پیش‌بینی اوضاع کار ساده‌ای نیست. اگر قصد بارداری دارید حتما با پزشک مشورت کنید. در دوران بارداری هم ارتباط‌تان را با پزشک‌تان بیشتر کرده و عوامل خطر را از خودتان دور کنید.

چطور همراهی‌شان کنیم؟

اگر فردی در نزدیکی شما دچار حملات صرع شد، اطراف او را خالی کرده و اجسام تیز را از او دور کنید. اگر او به زمین افتاده، فورا او را به پهلو بخوابانید تا اگر در دهانش ترشحاتی از کف دارد، خارج شود. ممکن است بیمار دهانش قفل شود در این حالت سعی نکنید دهان او را باز کنید. تنها کمربند یا کروات بیمار را باز کنید و به او اجازه دهید تا بدنش در حالت راحتی باشد. اگر در اطراف بیمار شیء خطرناک یا بخاری وجود دارد، آنها را دور کنید تا حملات باعث برخورد و آسیب به بیمار نشود.

بعد از حملات معمولا بیمار، دچار خواب‌آلودگی می‌شود که این حالت ممکن است 20دقیقه طول بکشد، در این دوران به آنها خوراکی و نوشیدنی ندهید و آب‌قند هم درست نکنید، زیرا فرد هوشیار نیست و ممکن است ماده غذایی وارد ریه او شده و باعث خفگی‌اش شود. نور هم در بسیاری از بیماران باعث تشدید بیماری می‌شود.