خانم‌ها خطر! پیچ تخمدان نزدیک است

مجله سیب سبز: پشت میز کار خود نشسته اید و بی خبر از همه جا و مثل همیشه به کارهای روزانه خود می پردازید. اما دردهای گذرا و غیرقابل تحملی زیر شکم‌تان را فرا می گیرند و شما نسبت به آنها بی توجه هستید. ساعتی نمی گذرد که این دردها آن قدر زیر دل شما شدت پیدا می کنند و شما را از انجام هر کاری باز می دارند تا جایی که قادر به ایستادن نیستید و برای احیای دوباره شاید نیاز باشد که از بخش اورژانس کمک بگیرید.

این حالت های گفته شده ممکن است خیلی از افراد را به یاد بیماری شان یعنی پیچ‌خوردگی تخمدان بیندازد؛ بیماری که زیاد اسمش به گوشتان نخورده اما ممکن است درکمین هر خانمی ممکن باشد و امان از روزی که دچار این مشکل شوید. در ادامه دکتر فریبا الماسی، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران، متخصص زنان، زایمان و نازایی و فلوشیپ جراحی‌های لاپاراسکوپی در مورد این بیماری زنانه و خطرناک بیشتر توضیح می دهد.

پیچ خوردگی تخمدان یعنی چی؟

پیچ خوردگی تخمدان که نام علمی آن تورشن (torsion) است. این مشکل یک علت غیر شایع درد شکمی در خانم‌ها‌ست. همچنین اکثر جراحی های اورژانسی که در حیطه زنان انجام می شود، به دلیل پیچ خوردگی تخمدان است و این بیماری باید سریع تشخیص داده شده و درمان شود. البته نوع درمان، اورژانسی است به این دلیل که تاخیر در شروع درمان باعث از دست رفتن تخمدان مبتلا شده و هرچه درمان به تاخیر بیفتد احتمال مرگ بیمار بالاتر می‌رود، به بیان ساده می توان گفت اگر بیمار به‌موقع مراجعه و درمان نشود ممکن است جان خود را از دست بدهد. در نتیجه می توان گفت اگر به موقع بیمار را به بیمارستان انتقال دهند، می توان از به وجود آمدن مشکلاتی از این قبیل پیشگیری کرد.


اگر تخمدان بیکار شود، چه می شود؟!

تخمدان دو فعالیت اصلی دارد یکی عمل تخمک گذاری و دیگری ترشح هورمون استروژن. اگر تخمدان در یک خانم به هر دلیلی از بین برود و عدم فعالیت داشته باشد، عوارض ناشی از کمبود هورمون استروژن در بیمار بروز پیدا می کند. در ظاهر بیمار تغییراتی ایجاد می‌شود و باعث از دست رفتن جوانی و شادابی پوست می شود، گرگرفتگی، پوکی استخوان، خشکی واژن، اختلال در تخمک گذاری و حتی نازایی از دیگر عوارض عدم فعالیت تخمدان هاست.

چرا تخمدان ها پیچ می‌خورند؟

اگر تخمدان دارای کیست بزرگ یا توده های خوش‌خیم و بدخیم باشد، احتمال پیچ خوردگی دور پایه خودش به صورت اتفاقی (هنگام ورزش، فعالیت های سنگین و...) یا خود به خود وجود دارد. تعداد پیچ خوردگی در افراد متفاوت است در بعضی ها ممکن است یک یا دو دور اما در برخی از افراد ممکن است بیشتر از این تعداد تخمدان ها به دور خود پیچ بخورند. این پیچ خوردگی باعث می شود که جریان خون وریدی و بعد شریانی تخمدان مختل شود و خون رسانی به تخمدان انجام نشود. تمام این مراحل گفته شده تورشن تخمدان یا همان پیچ خوردگی تخمدان نام دارد.

شما با این شرایط بیشتر مراقب باشید!

مصرف داروهای محرک تخمک گذاری، گاهی باعث به وجود آمدن کیست های بزرگ در شخص می شود. البته اکثر این کیست ها به مرور زمان طی چند ماه خود به خود رفع می شوند. اما در مدت زمانی که کیست ها بزرگ هستند و هنوز رفع نشده اند باید مراقب باشیم، زیرا احتمال پیچ خوردگی در این مواقع بالا است. برای همین می توان گفت مشاهده این عارضه در افرادی که در تخمدانشان توده های خوش‌خیم یا بدخیم مثل کیست وجود دارد، بیشتر است.

از کجا بفهمیم تخمدان ها پیچ خورده اند؟

درد شکم یکی از بارزترین و اصلی ترین علائم پیچ خوردگی تخمدان است. غیر از درد شکم، علامت خاصی وجود ندارد برای همین ممکن است بیماری دیر تشخیص داده شود و عوارض گفته شده سراغ فرد بیاید. اما این درد به صورت ناگهانی سراغ بیمار می آید. ممکن است مثل روزهای قبل به فعالیت روزانه خود می پردازید اما به طور ناگهانی و یکباره یک درد شدید کل شکم‌تان را فرا می گیرد تا حدی که قادر نیستید از جای خود بلند شوید. همچنین درد به صورت متوالی نیست و منقطع است یعنی ممکن است ۵دقیقه از شروع درد نگذشته باشد که درد کم شود اما مجدد بعد از مدتی دوباره همان درد سراغ تان می آید.

در اوایل دردها به این حالت است اما هرچه شدت درد بیشتر شود، به علامت گفته شده استفراغ و تهوع هم اضافه می شود. با این حال در معاینه توسط پزشک توده که از قبل وجود داشته است لمس می‌شود، حتی بعضی از مواقع بیمار می‌تواند با لمس شکم توده را احساس کند چرا که به دلیل توقف جریان خون‌رسانی توده با گذشت زمان بزرگ تر می‌شود. متاسفانه این بیماری غیرقابل پیشگیری است و حتی ممکن است افرادی که تخمدان‌شان سایز نرمال دارد هم دچار این مشکل شوند؛ اما احتمال بروز این بیماری در افرادی که سابقه کیست تخمدان دارند بیشتر است. همان طور که اشاره شد این بیماری غیرقابل پیشگیری است اما توصیه می شود افرادی که مستعد این بیماری هستند تحت نظر پزشک باشند و برای درمان توده تخمدانی اقدام کنند.

فعالیت تخمدان برای این دسته از افراد حیاتی است!

این بیماری محدودیت سنی خاصی ندارد و ممکن است هر خانمی که در تخمدانش توده وجود دارد دچار پیچ‌خوردگی تخمدان شود. همچنین درمان و تشخیص این بیماری در دختران جوانی که هنوز ازدواج نکرده اند یا خانم‌هایی که ازدواج کرده اند اما هنوز بچه دار نشده اند اهمیت زیادی دارد چرا که این دسته از خانم ها به فعالیت‌های تخمدانشان نیاز دارند.

کیست شما چند سانت است؟

خانم هایی که‌کیست های بالای ۵ سانتی متر دارند، معمولا نسبت به خانم های دیگر که کیست ندارند یا کیست‌شان کم‌تر از ۵سانتی‌متر است، احتمال تورشن در این افراد بیشتر است. برای همین این افراد باید تحت‌نظر باشند. با انجام آزمایش و سونوگرافی های مکرر، گروه پزشکی تصمیم می گیرند که این خانم نیاز به جراحی دارد یا نه؟! اگر نیاز به عمل جراحی باشد که باید زودتر این عمل را انجام دهند. البته این گفته به این معنا نیست که خانم‌های دیگر، از این بیماری در امان هستند چرا که باید گفت شاید افراد عادی هم دچار این مشکل شوند اما درصد ابتلا به پیچ‌خوردگی تخمدان یا همان تورشن در این افراد احتمالش بیشتر از سایرین است.

درمان پیچ خوردگی با کدام روش بهتر است؟

در گذشته خانم هایی که با این مشکل مواجه می‌شدند؛ توصیه بر این بود که لوله و تخمدان بیمار توسط عمل جراحی برداشته شود. در سال های اخیر به دلیل اهمیتی که لوله و تخمدان در تولید مثل دارند و به علاوه ترشحات‌شان از جمله هورمون استروژن تاثیر بسزایی روی کیفیت زندگی خانم ها دارد، به این نتیجه رسیدند که به جای برداشتن اعضای نام برده، فقط پیچ خوردگی را باز کنند. در صورتی که شرایطش وجود داشته باشد، بهترین روش باز کردن تورشن با کمک روش لاپاراسکوپی است. این روش کمترین عوارض را برای بیمار به همراه دارد. همچنین درصد احتمال چسبندگی بعد از عمل کاهش پیدا می کند که برای دخترانی که هنوز ازدواج نکرده اند یا خانم هایی که هنوز برای بچه داری اقدامی انجام نداده اند، یک مزیت مهم به حساب می آید.


لاپاراسکوپی یعنی جراحی باز؟

لاپاراسکوپی یک روش جراحی کم تهاجمی است که فرد دوره نقاهت کمتری را سپری می کند و می تواند در مدت کوتاهی به فعالیت های روزانه خود بپردازد. درد بعداز عمل نسبت به روش جراحی باز کمتر است. همچنین عفونت بعد از عمل لاپاراسکوپی کمتر است. روش های آندوسکوپی زنان یا جراحی های کم تهاجمی در سه دهه اخیر در کل دنیا به خصوص در ایران به دلیل مزیت های گفته شده رواج پیدا کرده اند. در این روش ها می توان ارگان های داخلی دستگاه تناسلی(حفره شکم، داخل رحم، لوله‌ها، تخمدان‌ها و...) زنان را مورد بررسی قرار داد.

روش های آندوسکوپی زنان دو دسته هستند، یکی از روش ها لاپاراسکوپی است که گفته شد برای باز کردن تورشن تخمدان هم مورد استفاده قرار می گیرد و دیگری هیستروسکوپی است که با کمک این روش از طریق واژن داخل حفره رحم را مشاهده و در صورت وجود زائده با کمک وسیله ای که به آن دوربین مخصوص وصل است بررسی می کنیم؛ اگر نیاز باشد آن زائده را از بدن با کمک همین روش خارج می کنیم. اما اگر بنا به استفاده از روش لاپاراسکوپی باشد، نیاز است که یک برش کوچک زیر ناف بیمار داده شود، چرا که از همان حفره دوربین وارد بدن می شود و مجدد از همین روش هم ارگان‌های بدن را مورد بررسی قرار می دهند.

درمان بیماری های دیگر با روش غیرتهاجمی!

علاوه بر مزیت های نام برده شده باید گفت در این دو روش پزشک برای شناسایی و درمان دید بهتری دارد چرا که محل مورد بازدید را قادر هستند ۱۴برابر بزرگ تر نمایان کنند. به غیراز باز کردن تورشن تخمدان می توان با کمک این دو روش جراحی بیماری های دیگر را درمان کرد. از جمله خون ریزی های غیرعادی رحم را تشخیص و درمان می کنند، همچنین سایر توده های خوش خیم و بدخیم تخمدان را می توان بررسی و جراحی کرد.

افرادی که مشکل فیبروم رحم دارند، می توانند با کمک روش های نام برده شده فیبروم خود را خارج کنند. اگر خانمی به هر دلیلی نیاز به خارج کردن رحم یا تخمدان داشته باشد می‌تواند بازهم از عمل های کم تهاجمی استفاده کند البته به شرط آن که شرایط لازم را برای انجام این کار داشته باشد.

از دست رفتن تخمدان یعنی پایان زندگی؟!

خوشبختانه اغلب اوقات یک طرف تخمدان دچار مشکل تورشن یا پیچ خوردگی می شود. بنابراین می توان گفت اگر یکی از تخمدان‌ها دچار عارضه ای شود و عدم فعالیت داشته باشد، می توان روی تخمدان دیگر حساب باز کرد. اما اگر فردی با یک تخمدان قصد بارداری داشته باشد باید این نکته را بداند که می تواند باردار شود اما با احتمال وجود یک تخمدان، یعنی درصد باروری این خانم نسبت به خانم هایی که دو تخمدان سالم دارند، کمتراست. همچنین افرادی که تخمدان دارند، احتمال یائسگی زودرس در آنها بیش از سایر افراد عادی است. پس بازهم تاکید می کنم درمان تورشن تخمدان بسیار اورژانسی است و گذشت هر ساعت می تواند خطر بیشتری فرد را تهدید کند.

از کجا بفهمیم؟

درد شکم یکی از بارزترین و اصلی ترین علائم پیچ خوردگی تخمدان است. غیر از درد شکم، علامت خاصی وجود ندارد برای همین ممکن است بیماری دیر تشخیص داده شود و عوارض گفته شده سراغ فرد بیاید. اما این درد به صورت ناگهانی سراغ بیمار می آید. ممکن است مثل روزهای قبل به فعالیت روزانه خود می پردازید اما به طور ناگهانی و یکباره یک درد شدید کل شکمتان را فرا می گیرد تا حدی که قادر نیستید از جای خود بلند شوید.