نقش داروهای تبلیغی ماهواره در ترک اعتیاد

هفته نامه زندگی مثبت: داروها چه نقشی در ترک اعتیاد دارند و چه داروهایی واقعا می توانند کمک کننده باشند؟ آیا داروهایی که در شبکه های ماهواره ای تبلیغ می شوند، قابل اعتمادند؟

خیلی از ما تصویری که از ترک اعتیاد یک معتاد داریم، تصویر رسانه ای است که فرد معتاد به تخت بسته شده و بعد از چند روز اعتیادش برطرف شده است. با وجود آن که اعتیاد یکی از پیچیده ترین بیماری هاست و بسیاری از معتادان درک و شناخت درستی درباره ترک اعتیاد ندارند، فردی که می خواهد از شر مواد مخدری که به آن معتاد است، خلاص شود، راه طاقت فرسایی در پیش ندارد و بار درمانی اصلی بر دوش خود فرد و البته آمادگی روانی ترک اعتیاد است.

بدون شک برای ترک اعتیاد، روش های مختلفی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد که یکی از آن ها هم به کمک داروست. نکته مهم اینجاست که قبل از اقدام به استفاده از دارو برای ترک اعتیاد باید دسته بندی ماده ای که مورد سوءمصرف قرار می گیرد، شناسایی شود و براساس آن داروی متناسب تجویز شود.

برای اینکه بتوان به بحث مواد مخدر به خصوص درمان دارویی وابستگی به مواد و اعتیاد به مواد وارد شد، ابتدا باید این مساله را مد نظر داشت موادی که مورد سوءمصرف قرار می گیرند و ایجاد وابستگی می کنند یک گروه نیستند و در گروه های مختلفی قرار می گیرند و خواص مختلفی هم دارند.


مواد محرک: برخی موادی که مورد سوءمصرف قرار می گیرند مواد محرک هستند که نمونه بارز آن شیشه یا متامفتامین و کوکائین است.

تضعیف کننده های سیستم عصبی: گروه بعد مضعف های سیستم عصبی مثل الکل و داروهای خواب آور و ضد اضطراب مانند دیازپام، لورازپام و... هستند.

نارکوتیک ها: مواد مخدر نارکوتیک شامل تریاک، هروئین و کراک هستند. البته متادون هم در این گروه قرار می گیرد.

حشیش: این ماده به خودی خود یک گروه جداگانه دارد.

توهم زاها: معروف ترین ماده مخدر توهم زا ال اس دی است.

استروئیدها: افرادی که بدنسازی یا ورزش های حرفه ای انجام می دهند ممکن است این مواد را مورد سوءمصرف قرار دهند.

قدم اول: تشخیص

برای پرداختن به درمان سوءمصرف و وابستگی به مواد به خصوص درمان های دارویی باید بدانیم ماده ای که مورد سوءمصرف قرار گرفته جزو کدام گروه قرار دارد. چون هر گروه درمان خاص خودش را دارد.

ذکر این نکته مهم است که در درمان وابستگی به مواد و سوءمصرف آن ها درمان های دارویی بخش کوچکی از روند درمان هستند و قسمت اصلی را درمان های غیردارویی از جمله مشاوره ها و روان درمانی شامل می شود.

زمانی که فرد مراجعه می کند، مورد ارزیابی قرار می گیرد تا مشخص شود چه ماده ای مصرف می کند یا عمده مصرفش چه ماده ای است چون همان طور که می دانید برخی از این افراد از ترکیبی از این مواد استفاده می کنند.

محرک ها چطور درمان می شوند؟

در صورتی که فردی از محرک ها- که در کشور ما شیشه بیشترین مصرف را دارد- استفاده کند، داروی چندان موثری نمی توان برای درمان وابستگی به آن به کار برد. از آن جا که فردی که شیشه مصرف می کند در فاز حاد دچار توهم و پرخاشگری می شود، تنها در صورتی که با علائم مسمومیت مراجعه کند، درمان این مشکلات مد نظر قرار می گیرد، اما زمانی که این علائم برطرف می شود دارویی که بتواند میل به مصرف را کم کند و عود مصرف را کاهش دهد در دسترس نیست. البته در منابع ذکر شده که داروها از جمله پوپروپیون ها ممکن است اثر داشته باشند. بنابراین در مورد داروهای محرک مانند شیشه درمان های غیردارویی خط اول درمان است.

ضدتشنج ها در برابر تضعیف کننده ها

الکل و بنزودیازپین ها از جمله لورازپام و دیازپام جزو گروه داروهای ضعیف کننده سیستم عصبی هستند که مورد سوءمصرف قرار می گیرند. نکته مهمی که در مورد این مواد وجود دارد این است که ترک و قطع ناگهانی آن برای فردی که به این مواد واسته است بسیار خطرناک است. در فاز حاد به عنوان جایگزین برخی داروهای ضدتشنج است. در چند روز اول که فرد می خواهد مصرف را قطع کند برای اینکه مشکلی پیدا نکند از داروهای جایگزین مثل سدیم والپروات، کاربامازپین و گاباپنتین و داروهای ضدتشنج استفاده می شود تا دچار بی قراری، لرزش، کم خوابی و در موارد شدید تشنج نشود.

تریاک بهتر درمان می شود

از آنجا که تریاک و هروئین چند سال قبل بیشترین ماده ای بودند که مورد سوءمصرف قرار می گرفتند و در شکور ماه هم مصرف زیادی داشتند و با توجه به قدمتشان، درمان های بیشتری برای آنها در دسترس است. برای این گروه از مواد هم داروهایی به عنوان جایگزین وجود دارد تا شخص دوباره سراغ مصرف مواد نرود. شاخص ترین این داروها متادون است. متادون و بوپرنورفین را می توان به عنوان جایگزین استفاده کرد. این داروهای جایگزین باید حتما تحت نظر پزشک در مراکزی که از سازمان های مربوطه مجوز دارند مصرف شوند. اینکه فرد به صورت خودسرانه و غیرقانونی متادون یا بوپرنورفین را از عطاری یا مراکز دیگر دریافت کند و خودسر مصرف کند مشکل ایجاد می کند.

جایگزین کردن مواد اعتیادآور مخدر نارکوتیک با این داروها نظیم دارد که حتما باید تحت نظر پزشک آموزش دیده در این رابطه باشد. برای ترک این مواد یک گروه دارو هم وجود دارد که از برگشت و عود مصرف جلوگیری می کند که در این گروه نالتروکسون قرار دارد و در موارد خاصی از آن استفاده می شود که چون کم اثرتر از سایر داروهاست این روزها کمتر استفاده می شود.

رفع علائم ثانویه

گروه بعدی حشیش است. کسی که به حشیش وابسته می شود برای درمان در فاز حاد و درمان مسمومیت در او می توان وارد عمل شد و دارویی به عنوان جایگزین برای حشیش وجود ندارد. مگر اینکه فرد دچار علائم ثانویه از جمله اضطراب و افسردگی شده باشد. در مورد گروه مواد توهم زاها مثل ال اس دی هم فقط درمان علائم مسمومیت را می توان انجام داد و اگر فردی مصرف کرده و دچار توهم شده باشد فقط داروهایی برای رفع این علائم داده می شود.

استروئیدها را هم افرادی که ورزش های حرفه ای می کنند مورد سوءمصرف قرارمی دهند که با توجه به عوارضی که ایجاد می کنند از دارو برای درمان عوارض استفاده می شود و خودشان هیچ جایگزینی ندارند.

به طور کلی، می توان گفت برای درمان اعتیاد، داروی مناسبی که بتواند از برگشت و عود اعتیاد و سوءمصرف پیشگیری کند در اختیار نیست و حتی متادون به ویژه نورفین که برای درمان نارکوتیک ها استفاده می شود آنچنان تاثیری ندارد و خودشان از جمله موادی هستند که می توانند باعث بروز وابستگی شوند.

در کل، در بحث اعتیاد پیشگیری مهم است چون زمانی که اتفاق بیفتد از لحاظ دارویی نمی توان کار زیادی کرد.

کپسول گیاهی نداریم

درمان اعتیاد حتما باید زیر نظر پزشک متخصص و با مشاوره همراه باشد و پزشکی که آن را تجویز می کند برنامه درمانی مشخصی داشته باشد. پزشک با توجه به وضعیت بیمار از همان اول مشخص می کند چه مدت زمانی و با چه میزان باید دارو استفاده شود و حداقل داروی مورد نظر که از عود مصرف جلوگیری می کند چقدر است.

برخی ترکیب ها و به خصوص کپسول توسط برخی افراد سودجو در اختیار افرادی که می خواهند ترک کنند قرار می گیرد که این کپسول ها مخلوطی از داروهای مختلف است که بهصورت دستی و غیرقانونی تهیه می شود. کسانی که این کپسول ها را تهیه می کنند افراد ناآشنایی هستند و برخی اوقات داروهای خطرناکی مانند ترامادول را در این کپسول ها قرار می دهند که خود این کپسول ها ایجاد وابستگی می کند و می تواند خطرناک باشد.

متاسفانه مراجعان بسیار زیادی داریم که دچار عوارض این کپسول های دست ساز می شوند و درمانشان بسیار سخت تر از درمان اعتیاد به ماده مورد نظر است. در مورد داروهایی که در ماهواره تبلیغ می شود هم باید گفت این تبلیغات کذب است و هیچ شواهد علمی برای موثر بودن داروهای گیاهی در درمان سوءمصرف مواد در دسترس نیست، هر چند تحقیقات زیادی در حال انجام است و امید است به درمان های بهتری دست بیابیم.

کارشناس: دکتر جمال شمس، روان پزشک

تنظیم: نسرین خسروشاهی