بارداريد؟ مراقب تيروئيدتان باشيد

مجله سیب سبز: ميليون‌ها نفر در جهان به بيماري تيروئيد و اختلالات و عوارض ناشي از آن مبتلا هستند اما غالب‌شان از اين بيماري بي‌خبرند. اگر شما هم به تازگي علائمي مانند اضطراب، تپش قلب و افزايش يا كاهش وزن را تجربه كرده‌ايد يا خشكي پوست و تعريق غيرعادي سراغ‌تان آمده بايد هوشيار باشيد. اگر يك يا چند مورد از اين علائم را با هم تجربه مي‌كنيد، احتمالا تيروئيدتان دچار مشكل شده و به خوبي كار نمي‌كند. بي‌توجهي به اختلالات تيروئيد و درمان آن مي‌تواند عوارضي همچون چاقي، بيماري‌هاي قلبي، افسردگي، ريزش مو، نازايي و ناباروري را به همراه داشته باشد. در اين مقاله درباره انواع اختلال‌ها و بيماري‌هاي تيروئيد و شيوه‌هاي درمان آن صحبت مي‌كنيم.

درباره تيروئيد بيشتر بدانيد

مهم‌ترين وظيفه تيروئيد ترشح هورمون‌هايي است كه به تنظيم متابوليسم بدن كمك مي‌كند. عملكرد اين غده به‌طور مستقيم بر سيستم گوارش، تنظيم وزن بدن، تنظيم تنفس و ضربان قلب، تنظيم فشار خون، عملكرد جنسي و توان و قدرت عضلاني و جسمي افراد اثر دارد. اين غده در ناحيه قدامي گردن و بالاي جناق قرار دارد و علاوه بر اثرگذاري كه بر وضعيت جسمي دارد، بر خلق و خوي و روان انسان نيز تاثير مي‌گذارد. اختلال در عملكرد تيروئيد در دوران بارداري عوارضي به همراه دارد كه گاهي مي‌تواند تا پايان عمر خانم باردار و كودكش را با عوارض آن درگير كند.


پركاري تيروئيد چطور سراغ‌تان مي‌آيد

دو نوع پركاري تيروئيد داريم كه از آنها با نام‌هاي پركاري تيروئيد دائمي و پركاري تيروئيد موقت نام مي‌بريم. در نوع دوم يعني پركاري موقت بيمار بعد از تجويز پزشك با مصرف دارو در يك دوره زماني مشخص معمولا بين ۳ تا ۴ ماه درمان مي‌شود اما اگر شخصي به تيروئيد دائم مبتلا شود علائمي را تجربه مي‌كند كه به دليل بروز اين علائم راهي مطب مي‌شود. تپلش قلب و بي‌قراري از جمله اين موارد است كه موجب مي‌شود فرد احساس تنگي نفس كند. با پيشرفت بيماري علائم ديگري مانند اختلال در عملكرد دستگاه گوارش ديده مي‌شود كه به مرور موجب افزايش يا كاهش اشتهاي بيمار مي‌شود كه كاهش اشتها غالبا در افراد كهنسال بروز مي‌كند.

گاهي بيمار در كنار اين عوارض با نشانه‌هايي مثل عصبانيت و اضطراب نيز روبه‌رو مي‌شود كه به دليل ايجاد اختلال در سيستم مغز و اعصاب بدن است. در برخي از بيماران علائم چشمي نيز ديده مي‌شود. مثلا فرد بعد از مدتي احساس مي‌كند چشمش بيش از اندازه از حدقه بيرون زده است و به لحاظ ظاهري نيز احساس ناخوشايندي را تجربه مي‌كند. ابتلا به پركاري تيروئيد دائم در دراز مدت و در شرايطي كه بيماري دير تشخيص داده شود و بيمار اقدامات درماني را به موقع دريافت نكند، بر تراكم استخوان‌ها نيز تاثير مي‌گذارد.

زنان بيشتر مبتلا مي‌شوند يا مردان؟

غده تيروئيد هورمون‌هايي ترشح مي‌كند كه اين هورمون‌ها مي‌تواند فعاليت‌هاي بدن را تنظيم كند؛ بنابراين لازم است كه ميزان فعاليت اين غده در حد نرمال باشد. مسلما فعاليت بيش از حد نرمال غده تيروئيد، سبب بيماري پركاري تيروئيد مي‌شود و به تبع پركاري تيروئيد، تنظيم فعاليت‌هاي مختلف بدن هم دچار اختلال مي‌شود. آمارها حاكي از اين است كه زنان بيش از مردان به پركاري تيروئيد مبتلا مي‌شوند. به علاوه شواهد نشان مي‌دهد شيوع پركاري تيروئيد در سنين ۳۰ تا ۵۰ سال بيش از ساير سنين است.

راه‌حل چيست؟

براي درمان پركاري تيروئيد راه‌هاي مختلفي توسط مختصصان پيشنهاد مي‌شود كه مي‌توان آنها را به سه گروه تقسيم كرد. در مرحله اول مي‌توان با تجويز دارو بيماري را كنترل كرد. داروهايي كه تجويز مي‌شوند عموما پركاري تيروئيد و ترشح بيش از اندازه هورمون‌ها را كنترل و به حد متعادل مي‌رسانند.

روش ديگر استفاده از يد راديواكتيو است كه مي‌تواند فعاليت تيروئيد را كم كند. در اين شيوه غده تيروئيد يد راديواكتيو را به ميزان مورد نياز جذب مي‌كند و مازاد آن توسط ادرار از بدن دفع مي‌شود و در نهايت روش جراحي به بيمار مبتلا به پركاري تيروئيد پيشنهاد مي‌شود كه اين روش معمولا در شرايطي كه بيمار از روش‌هاي قبلي نتيجه نگيرد، توصيه و اصولا كمتر تجويز مي‌شود. متخصص پس از معاينه بيمار متناسب با شرايط و پيشرفت بيماري و بر اساس نتايج آزمايش يكي از اين شيوه‌ها را به بيمار توصيه و تجويز مي‌كند.

هرگز فراموش نكنيد

بيماراني كه به تيروئيد كم‌كار يا پركار مبتلا هستند بايد هر شش ماه يك‌بار به پزشك متخصص خود مراجعه كنند و حداقل سالي يك‌بار آزمايش‌هاي لازم را انجام دهند تا دوز داروهاي‌شان تنظيم شود.

نشانه‌هايي كه مي‌گويد تيروئيدتان كم‌كار است

علائم و نشانه‌هاي تيروئيد كم كار برخلاف تيروئيد پركار است. خشكي بيش از حد پوست و احساس سرما از شايع‌ترين علائمي است كه مبتلايان به تيروئيد كم ‌كار تجربه مي‌كنند. در كنار اين علائم پف‌آلودگي غير عادي در اطراف چشم‌ها بعد از بيدار شدن و كم‌خوني نيز از جمله اين علائم است كه بايد با بررسي نتايج آزمايش خون فرد مشخص شود. تنگي نفس، اختلال در عادت ماهانه، يبوست، كاهش اشتها، افسردگي و كم حوصلگي و كاهش تمركز نيز از علائمي است كه به شما هشدار مي‌دهد عملكرد غده تيروئيد را بررسي و به متخصص غدد مراجعه كنيد.

راه‌حل چيست؟

كم كاري تيروئيد هم دو نوع دائمي و موقت دارد كه نوع موقت آن با دارو درماني در مدت زماني خاص به تشخيص پزشك درمان مي‌شود كه غالبا سه تا پنج ماه به طول مي‌انجامد اما براي نوع دائم آن بيمار بايد تا پايان عمر داروهايي را مصرف كند تا كم‌كاري تيروئيدش را جبران كند.

نقش رژيم درماني و كنترل بيماري

اغلب به بيماران مبتلا به كم‌كاري يا پركاري تيروئيد توصيه مي‌شود كه مصرف برخي از غذاها و خوراكي‌ها را در برنامه غذايي‌شان كاهش دهند. براي نمونه به آنها مي‌گويند ماهي، كلم و كاهو را از برنامه غذايي‌شان حذف كنند در حالي كه تحقيقات مختلف نشان مي‌دهد كه مصرف اين مواد در شرايطي مي‌تواند خطرناك باشد كه هر روز در تمامي وعده‌ها و به مقدار بسيار زياد مصرف شود. يعني بيمار روزانه بيش از پنج، شش كيلوگرم كاهو يا كلم مصرف كند كه عملا امكان‌پذير نيست. بنابراين هيچ اثبات علمي در مورد بعضي از رژيم‌هاي شايع در ميان مردم درباره غده تيروئيد وجود ندارد. همان‌طور كه گفتيم هيچ رژيم غذايي براي بيماري‌هاي تيروئيد وجود ندارد مگر اينكه فرد به سرطان تيروئيد دچار شود كه بحث آن كاملا متفاوت است و با مشاوره با متخصص بايد بر اساس دستورالعمل و رژيم غذايي تجويز شده پيش رفت.

چه كساني مستعد ابتلا هستند

اگر در خانواده شما يك فرد مبتلا به تيروئيد وجود داشته باشد، در مواجهه با هر يك از علائم كم‌كاري يا پركاري تيروئيد بايد سريع به پزشك مراجعه كند. براي مثال اگر فرد خشكي پوست، پف اطراف چشم در صبحگاه، تنگي نفس، حرارت زياد، بي‌نظمي قاعدگي و يبوست را تجربه كرد بايد براي چكاب به متخصص مراجعه كند و آزمايش تيروئيد بدهد تا كم‌كاري و پركاري‌اش مشخص شود. بر اساس آمار ارائه شده ابتلا به بيماري تيروئيد در زنان بيشتر از مردان است و اين بيماري اغلب درفاصله سني ۲۰ تا ۴۰ سال بروز مي‌كند.

بعد از زايمان بيشتر مراقب باشيد

ابتلا به كم‌كاري يا پركاري تيروئيد موقت از جمله اختلال‌هايي است كه ممكن است بعد از بارداري و زايمان سراغ زنان بيايد و بين سه تا شش ماه ادامه داشته باشد. در اين شرايط با تجويز دارو توسط پزشك فرد مي‌تواند در مدت زماني كوتاه عملكرد غده تيروئيدش را به حالت اوليه و نرمال برگرداند اما گاهي در شرايطي خاص ممكن است كم‌كاري تيروئيد بيشتر از شش ماه ادامه پيدا كند كه در اين شرايط در صورت موثر نبودن درمان اين كم‌كاري موقت به كم‌كاري دائمي تبديل مي‌شود و بيمار بايد تا پايان عمر دارو مصرف كند تا عملكرد غده تيروئيد را تنظيم كند.


مهم‌ترين عارضه مصرف داروي ضدتيروئيد

يكي از داروهايي كه براي درمان كم‌كاري تيروئيد براي بيماران تجويز مي‌شود، قرص لووتيروكسين است. تحقيقات نشان مي‌دهد كه اگر دوز تجويز شده اين دارو به اندازه نباشد، مي‌تواند تراكم استخواني زنان را تحت تاثير قرار دهد. بنابراين تجويز آن براي زنان به ويژه آنها كه در آستانه سن يائسگي به سر مي‌برند بايد با دقت زياد و با كاهش دوز مصرف صورت گيرد. بهترين روش براي پيشگيري از اين موضوع بررسي آزمايش‌های دوره‌اي و اندازه‌گيري دوز مصرفي بيمار توسط پزشك است تا بتواند احتمال ابتلا به پوكي استخوان و ميزان كاهش تراكم استخوان وي را شناسايي كند.

درمان را به تعويق نيندازيد

درمان تيروئيد چه از نوع كم‌كار و چه پركار بايد جدي گرفته شود. در صورتي كه فردي علائم بروز اختلالات و بيماري‌هاي تيروئيد را تجربه كند و براي درمان آن به موقع اقدام نكند، به مرور با تشديد علائم روبه‌رو مي‌شود كه گاهي تاثيرات مخرب و جبران ناشدني براي فرد به همراه دارد. كاهش سطح هوشياري و كما از جمله اين عوارض است. بنابراين به هيچ وجه از كنار اين بيماري و علائم آن سرسري عبور نكنيد و به محض مشاهده علائم و نشانه‌ها گوش به‌زنگ باشيد و با پزشك در اين باره مشورت كنيد.