پناهندگی به استرالیا، سفر بی بازگشت؟!

روزنامه هفت صبح: «پناهندگی به استرالیا سفر بی بازگشت.» این جمله شاید بهترین توصیف برای پناهنده های غیرقانونی به استرالیا باشد که این روزها رویاهای خود را از دست رفته تر از همیشه می بینند... با وجود آن که در یک سال اخیر اخبار و اطلاعیه های مختلفی از سختگیری های کشور استرالیا برای پناهجویان منتشر شده اما صحبت های هفته گذشته نخست وزیر استرالیا آب پاکی را روی دست همه کسانی ریخت که تاکنون در درون شان، امید پررنگ تر از بیم و هراس برای تن دادن به این مهاجرت پرمخاطره بود. حالا اما دیگر همه رویاهای به ظاهر شیرین جای خود را به یک کابوس سیاه داده اند. جایی که نه راه پیش داری و نه راه پس.

چند روز گذشته صحبت های وزیر امور خارجه استرالیا مبنی بر درخواست از ایران برای پذیرفتن پناهندگان غیرقانونی در استرالیا به چاپ رسید.


ماجرا اما به همین سادگی ها نبود و موجی از واکنش ها در میان ایرانی ها به وجود آمده است. آتش جهنمی که استرالیایی ها برای پناهجویان درست کرده اند دامن همه را گرفته است. هم مردم عادی، هم کشور استرالیا و هم کشور مبدا. گویا فعلا دعوا بر سر نخواستن این پناهجویانی است که رویاهای پوشالی شان آنها را ترغیب به رفتن کرده بود...

کارشناسان امور مهاجرت اعتقاد دارند پناهجویانی که به این شکل به کشورهایی مانند استرالیا پناهنده می شوند،غالبا منفعت خاص و ویژه ای برای کشورهای مقصد ندارند. «انگیزه های سیاسی» مهمترین پارامتر برای صدور پناهندگی است و بسیاری از این پناهجویان با وجود آن که در بدو ورود خود به استرالیا مدعی می شوند به دلایل سیاسی مجبور به پناهندگی شده اند اما با تحقیقات کشور استرالیا مشخص می شود چنین موضوعی صحت ندارد.

غالب ایرانی های درخواست کننده پناهندگی از استرالیا افرادی هستند از طبقه متوسط جامعه که از نظر سیاسی، مالی، تحصیلی و ... هیچگونه ویژگی ممتازی ندارند. پارامترهایی که هر کدام از آنها به تنهایی می تواند راه دریافت فرصت اقامت را هموار کند.

دولت استرالیا زمانی که در می یابد این دسته از مهاجران هیچگونه پارامتر ویژه ای (بخوانید منفعت) برای این کشور ندارند، ترجیح می دهد آنها را در کمپ های جزایری مانند مانوس (مشهور به گوانتاناموی استرالیا) و ... محبوس کند تا از تصمیم خود منصرف شوند. همین چند ماه پیش بود که گفتگویی اختصاصی با یکی از پناهجویان محصور در مانوس انجام داده و گفته بود استرالیایی ها در اردوگاه های پناهجویی به گونه ای رفتار می کنند که یا شما درخواست مرگ کنید یا خواهان بازگشت باشید.

به نظر می رسد صحبت های آن پناهجو در حال به وقوع پیوستن است. از طرف دیگر کارشناسان همچنین گمانه زنی می کنند کشورهای مبدا نیز معمولا علاقه چندانی به بازگشت این دسته از مهاجران ندارند، دقیقا به همان دلایلی که کشورهای مقصد تمایلی به نگاهداری آنها ندارند. سرنوشت ایرانی های محبوس در استرالیا به کجا ختم خواهد شد؟


سفر وزیر خارجه استرالیا به تهران

جولی بیشاپ، وزیر خارجه استرالیا روز گذشته به ایران آمد تا شنبه با مقامات ایرانی دیدار و گفتگو داشته باشد. پیش از این استرالیا گفته بود بیشاپ در این سفر موضوع پناهندگان ایرانی را با مقامات کشورمان مطرح خواهد کرد.

استرالیا اعلام کرده بود در پی طرح این موضوع از مقامات ایران خواسته می شود با بازگشت پناهندگان ایرانی رد شده در استرالیا به ایران موافقت کند. در عکس العمل به این خبر، عبدالحسین وهاجی، سفیر ایران در کانبرا (پایتخت استرالیا) گفت ایران با این موضوع موافقت نخواهد کرد.

به گزارش فارس او گفت: «براساس قوانین بین المللی نمی توان بر پناهجویان فشار آورد که به ایران باز گردند. پناهجویان حق دارند خودشان محل زندگی شان را انتخاب کنند.»

پیش از این یک مقام سفارت ایران در کانبرا در موضوع بازگشت پناهجویان ایرانی از استرالیا در گفتگو با گاردین گفته بود: «صحبت درباره آن سخت است و تنها در این دیدار به نتیجه نخواهد رسید. این مسئله ای ادامه دار میان دو کشور خواهد بود. براساس قوانین و قواعد بین الملل هیچ قانونی نمی تواند به کشوری دیکته کند تا افرادی را که به دنبال پناهندگی هستند مجبور به بازگشت به کشورشان نماید.»

گرچه جولیه بیشاپ وزیر خارجه استرالیا قصد دارد در فر به تهران نظر مساعد ایران را برای بازگرداندن پناهجویانی که موفق به کسب پناهندگی در استرالیا نشده اند، جلب کند ولی سفر بی سابقه وی در حالی از اهمیت بیشتری برخوردار است که غرب در حال تلاش برای دستیابی به توافق هسته ای با ایران است.

نخستین سفر وزیر خارجه استرالیا به ایران در ۱۲ سال گذشته پس از آن صورت خواهد گرفت که تهران و قدرت های جهانی اخیرا به چارچوب توافق سیاسی بر سر برنامه اتمی دست یافته اند. کانبرا از پیشرفت حاصل شده در زمینه دستیابی به توافق جامع بر سر برنامه هسته ای ایران استقبال کرده بود. بیشاپ در این باره گفته است که چارچوب توافق یک گام مهم به سوی یک توافق نهایی است که همه نگرانی های بین المللی درخصوص برنامه اتمی ایران را برطرف خواهد کرد.

وزرات خارجه استرالیا با انتشار بیانیه ای اعلام کرده است که جولیه بیشاپ در سفر به تهران با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و سایر مقام های این کشور در روز ۱۸ آوریل (شنبه) درخصوص برنامه هسته ای و سایر مسائل دیدار و گفتگو خواهد کرد.

روزنامه استرالین نیز در شماره دیروز خود تاکید کرد که سفر بی سابقه وزیر خارجه استرالیا به تهران از اهمیت زیادی برخوردار است. این روزنامه استرالیایی در سرمقاله خود افزود: «این سفر نه تنها از نظر هسته ای اهمیت خواهد داشت بلکه می تواند نقطه عطفی در مقابله با داعش به شمار رود. سفر جولی بیشاپ به ایران امیدوارکننده است. ایران نقش مهمی در تجهیز و آموزش نیروهای شیعه دارد و به نیروهای امنیتی عراق برای مقابله با داعش کمک می کند.»

در زمینه پناهجویان نیز دیده بان حقوق بشر از بیشاپ خواسته است تا مقام های ایرانی را تحت فشار قرار دهد. تونی ابوت نخست وزیر استرالیا نیز هفته گذشته گفت: «ما با دولت ایران درخصوص بازگشت شهروندان ایرانی مذاکره خواهیم کرد.»


قصه از کجا شروع شد؟

از حدود دو سال پیش بود که سختگیری های دولت استرالیا برای اخذ نپاهندگی به مهاجران غیرقانونی آغاز شد و روز به روز به روند سختگیری ها اضافه شد. از آن زمان تاکنون دولت استرالیا پناهنده ها را به کشور خود راه نداده و آنها در اردوگاه های مهاجران واقع در مانوس، جزایر نائورو، پاپوا گینه نو و ... نگاهداری می شوند.

شرایط نامناسب نگاهداری این مهاجران اعتراض های زیادی به همراه داشته و هر از گاهی خبرهای ناراحت کننده از شرایط پناهجویان به گوش می رسد. یکی از این پناهجویان که پنج سال پیش ایران را ترک کرده بود تاکنون چندین بار تقاضا پناهندگی اش رد شده است.

او بعد از یک دوره اعتصاب غذا در بیمارستانی در شهر پرت بستری شده و گفته می شود حال او وخیم است. حدود یک سال پیش هم رضا براتی، پناهجوی ۲۳ ساله ایرانی در جریان درگیری ها در اردوگاه پناهجویان مانوس جان خود را از دست داد.

کخبرگزاری مهر به نقل از بی بی سی نوشت: «تونی ابوت» با بیان اینکه ایران باید پناهجویانی را که تقاضای پناهندگی شان در استرالیا رد شده، دوباره در ایران بپذیرد، عنوان داشت که دولتش درباره این موضوع با ایران رایزنی خواهد کرد. در همین رباطه جولی بیشاپ وزیر امور خارجه استرالیا به تهران سفر می کند و گفته می شود وضعیت پناهجویان ایرانی یکی از محورهای گفتگوی او با مقام های ایران است.»

نخست وزیر استرالیا به خبرنگاران گفت: «مهم است کسانی که به عنوان پناهجو شناخته نمی شوند به خانه شان برگردند... این موضوعی است که ما درباره آن با دولت ایران گفتگو خواهیم کرد. دولت استرالیا امیدوار است بازگردندان پناهجویان ایرانی، باعث کاهش فشار به دولت در ارتباط با وضعیت اردوگاه مهاجران در جزایر نائورو و پاپوا گینه نو شود.»


تقویت یک احتمال

با گذشته چند روز از انتشار این خبر، رسانه های بین المللی به بررسی این موضوع پرداخته اند که سفر قریب الوقوع جولی بیشاپ، وزیر امور خارجه استرالیا به ایران اتفاقی تازه در سیاست خارجی استرالیا محسوب می شود و اولویت این سفر مسائل اقتصادی است یا پناهجویان؟

رسانه های خارجی در تحلیل خود به بررسی این موضوع پرداخته اند که کوین راد، نخست وزیر پیشین استرالیا به دنبال فعال سازی حوزه خاورمیانه در برنامه های وزارت خارجه استرالیا بود، اما از سال ها پیش از کوین راد و تا امروز بیش از یک دهه است که هیچکدام از وزرای خارجه استرالیا به ایران سفر نکرده اند. با وجود آن که این سفر قرب الوقوع نخست وزیر استرالیا به دعوت جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران صورت می گرفته اما با توجه به صحبت های نخست وزیر استرالیا به نظر می رسد بررسی مسائل پناهجویان جزو یکی از دلایل این سفر دیپلماتیک باشد.

چه تعداد پناهجوی ایرانی در استرالیا وجود دارد؟

آمار رسمی اواخر ماه میلادی گذشته (مارس) نشان می دهد که از ۱۸۴۸ نفری که در بازداشتگاه های مهاجرتی استرالیا به سر می برند حدود ۲۰ درصد ایرانی اند. همچنین در میان ۱۷۰۷ نفری که قصد مهاجرت به استرالیا را داشته اما به بازداشتگاه های جزیره نائورو و پاپوا گینه نو منتقل شده اند، تعداد زیادی شهروند ایرانی دیده می شوند.

چندین هزار ایرانی دیگر نیز با روادید موقت در شهرهای استرالیا به سر می برند و همچنان منتظر پاسخ نهایی درخواست خود هستند. همچنین وکلای پناهجویان می گویند در حال حاضر در حدود ۴۵ پناهجوی ایرانی در استرالیا در بازداشت نامحدود به سر می برند زیرا با وجود آن که درخواست پناهندگی شان رد شده همچنان از بازگشت به ایران سر باز می زنند.

طبق آمار بیشتر ایرانی هایی که به صورت قانونی به استرالیا مهاجرت می کنند افرادی متخصص و تحصیلکرده هستند. این افارد عمدتا در شهرهای استرالیا و ملبورن ساکن می شوند ولی آنهایی که به طور غیرقانونی قصد ساختن زندگی در استرالیا را دارند طبق گفته دولت استرالیا که طرح امنیت مرزی را توسط نیروهای نظامی خود به اجرا درآورده است، هیچ گاه موفق به ورود به این کشور نخواهند شد.

با توجه به اظهارات مسئولان ایرانی و استرالیایی، حال این پناهجویان هستند که باید بین انتظاری نامحدود برای بررسی وضعیت شان از سوی استرالیا و بازگشت به کشورشان دست به انتخاب بزنند.


نکته

شرایط درخواست گذرنامه برای هموطنان خارج از کشور

در این شرایط که فشارهای داخلی از یک سو و فشارهای بین المللی هم از سوی دیگر وجود دارد، جولی بیشاپ، وزیر خارجه استرالیا را بر آن داشت که اعلام کند ایران پذیرای پناهجویانی باشد که تقاضای آنها از سوی دولت این کشور رد شده است.

این در حالی است که حسن قشقاوی معاون پارلمانی، کنسولی و امور ایرانیان وزیر خارجه کشورمان در ششم اسفند سال گذشته از طرح تسهیل ورود ایرانیان خارج از کشور خبر داد.

او تصویب طرح تسهیل ورود ایرانیان خارج از کشور را از دستورات اکید رییس جمهور دانست که به واسطه جلسات نهادهای ذیربط با مشارکت وزارت امور خارجه به تصویب رسیده است. قشقاوی همچنین تاکید کرد که همه هموطنان خارج از کشور با مراجعه به نمایندگی های وزارت خارجه می توانند درخواست گذرنامه یا برگه جایگزین برای ورود به ایران داشته باشند و بدون توجه به اسناد اقامتی، آنها می توانند برگه ورود ارائه دهند و به محض آنکه سندی از سوی فرد که نشانه ایرانی بودن او باشد ارائه شود، نمایندگان ما موظف هستند گذرنامه یا اسناد مطابق با آن را ارائه دهند.