۱۴ بهمن - ۳ فوریه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۴ بهمن برابر با ۳ فوریه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۸۰۳ - آغاز تجربه اي نامطلوب براي ايران، تجربه اي كه به سيه روزي ايران انجاميد

سال ميلادي ۱۸۰۳ آغاز تجربه تازه اي براي ايران بود كه نتايجي بس نا مطلوب براي اين ملت كهن و قرنها يك ابر قدرت توانمند به بار آورده است.

از فوريه اين سال، رقابت قدرتهاي اروپايي بر سر ايران و استفاده از ايران براي رسيدن به هدفهاي استعماري خود در مشرق زمين وارد مرحله تازه و شديد خود شد و مقامات دولتي ايران كه با اين بازي نا آشنا، وآگاهي هاي درست و جامعي از اوضاع جهان و تحولات روز نداشتند و بيشتر وقتشان در حرمسرا و چاپلوسي از يگديكر مي گذشت وطن را قرباني و بازنده دراز مدت آن كردند . اين اصحاب اختيار به دليل اين گرفتاري ها و نيز كوته فكري ؛ حتي تلاشي براي آشنا شدن با تحولات سياسي روز به عمل نياوردند و سرزمين ايران كوچك و از قافله پيشرفت عقب افتاد و ....

تا اين سال لرد«ولسلي Lord Wellesley» نماينده انگلستان در هند اين سرزمين را به صورت گوشه ثابت امپراتوري در آورده بود. وي كه به عنوان نماينده انگلستان در بنگال وارد هند شده بود با سركوب قدرتهاي محلي هند كه با هم اتحاد ضمني داشتند و اخراج فرانسويان و ساير اروپائيان همه اين سرزمين پهناور را مستعمره انگلستان كرده بود و فرماندار كل و تام الاختيار آن شده بود و در صدد بستن راههاي رخنه غير به هند و مسدود كردن ديوارهاي كوتاه اطراف آن بر آمده بود و ايران را رخنه گاه تشخيص داده بود و به طرح نقشه مداخله پرداخته بود.

ناپلئون دشمن سوگند خورده انگلستان كه اين را مي دانست به فرستادن نماينده پشت نماينده به تهران و دادن هر گونه وعده مساعدت دست زده بود . الكساندر اول تزار تازه روسيه كه به سبب برخورداري ازآموزگاري همچون« لاهارپ » سويسي ، نسبت به پدرش اطلاعات تاريخ ــ جغرافيايي و منطقه اي بيشتري داشت در صدد گسترش قلمرو روسيه در جهات جنوب و شرق برآمده بود و در اجراي اين سياست به ژنرال« سي سيانوف » دستور حركت از تفليس به سوي ارس را داده بود و در اين ميان تهران بي خبر از همه جا ، صحنه بازي هاي اين سه قدرت شده بود. نمايندگان اين سه قدرت ، هركدام بر پايه منافع دولت متبوع و بر ضد دو حريف ديگر حرفهايي به مقامات تهران مي زدند ؛ به گونه اي كه تهران به تدريج به صورت ابزاري در آمده بود كه هر چند وقت در دست يكي از قدرت هاي اروپايي قرار مي گرفت و از آن پس ، تاريخ ايران عمدتا شرح همين بازي ها بوده و ....

براي دولت وقت تهران ( زمان سلطنت فتحعلي شاه و وليعهد نسبتا لايق او عباس ميرزا) خطر روسيه لمس شدني بود ، زيرا نيروهاي آن دولت به سرعت شهرهاي قفقاز را تصرف مي كردند و پيش مي آمدند و معلوم نبود كه در كجا متوقف شوند.

در اين شرايط عباس ميرزا دست بكار شد ، نيروهاي سي سيانوف را در برخورد اول شكست داد و بسياري از شهرهاي از دست رفته از جمله ايروان ، شوشي ، گنجه و باكو را پس گرفت كه در اين ميان ژنرال روس هم در باكو كشته شد.

عوامل انگلستان و فرانسه كه همانند سايه عباس ميرزا را دنبال مي كردند آموخته بودند كه چگونه راه او را به سود سياست خود تغيير دهند و ديديم كه همين بازي ها ايران را به روز سياه نشاندو ....

سازش ناپلئون و تزار الكساندر اول در هفتم ژوئيه ۱۸۰۷ در « تيلسيت » و تقسيم اروپا ميان خود و باز شدن دست روسيه براي جنگ با عثماني و ايران و تصرف آلاسكا طعم تلخ ديپلماسي غرب را به عباس ميرزا چشانيد و تهران با مرخص كردن مستشاران نظامي فرانسه به فرماندهي ژنرال گاردان عملا در آغوش قدرت سوم يعني انگلستان قرار گرفت كه در آرزوي چنين فرصتي بود.


1830 - روز استقلال يونان از امپراتوري عثماني

يونان كشوري در جنوب شرقي اروپا و بر كرانه شمالي درياي مديترانه واقع شده است. مساحت آن 131/957 كيلومتر مربع و جمعيت آن قريب به 11 ميليون نفر مي‏باشد. پايتخت يونان شهر آتن و شهرهاي مهم آن تسالونيكي،پيرايوس و پاتراي است. بيش از 95% مردم يونان مسيحي ارتدوكس و 1/3 درصد مسلمانند. نظام سياسي يونان جمهوري است و واحد پول آن "دراخما" بود كه با رواج يافتن پول واحد اروپائي، يورو جاي‏گزين آن گرديد. اكثريت مردم يونان ملّيت يوناني داشته و به زبان يوناني جديد صحبت مي‏كنند. 25 مارس سال 1821م، يادآور آغاز نبرد آزادي بخش عليه عثماني در يونان به نام روز ملّي نام گذاري شده است. يونان يكي از قديمي‏ترين تمدن‏هاي جهان است كه از هزار سال قبل از ميلاد واحدهاي مسكوني و سياسي در آن تشكيل شده بود. 338 سال قبل از ميلاد، پادشاه مقدونيه، يونان را ضميمه امپراتوري روم گرداند. امپراتوري عثماني از سال 1456م دوران تسلط چهارصد ساله خود را بر اين كشور آغاز كرد. از سال 1821م، قيام يوناني‏ها عليه عثماني، با حمايت برخي دولت‏هاي اروپايي به ويژه روسيه، فرانسه و انگليس آغاز شد و سرانجام، در سوم فوريه سال 1830، يونان باحكومت پادشاهي به استقلال دست يافت. يونان در طول قرن نوزدهم، درگير نزاع‏هاي داخلي و جنگ‏هاي خارجي بود و با اعلام پايان حكومت سلطنتي در 1973، آرامش در اين كشور حاكم گرديد.


۱۸۴۶ - شاه قاجار منطقه سليمانيه از خاک ایران را بخشید!

محمدشاه قاجار (متولد ۱۸۰۷ و متوفي در سال ۱۸۴۸ ـ سال انقلابات اروپا ـ که داراي ۱۵ زن عقدي و صيغه اي بود و از آنان ۱۱پسر و ۹ دختر داشت) به اصرار انگلستان و روسيه، سوم فوريه سال۱۸۴۶ ميلادي از حاكميت ايران بر منطقه سليمانيه (واقع در عراق امروز) صرف نظر و با انتقال آن به دولت عثماني موافقت كرد. اين منطقه تا آن زمان گوشه اي از قلمرو بلامنازع ايران بود. ساكنان اين منطقه عمدتا کُرد و نيز تُركمان (از بازماندگان طوايف مهاجر آق قويونلو و قره قويونلو) بودند. تا زمان واگذاري سليمانيه به عثماني، اين دولت بر بسياري از سرزمين هاي عربي و از جمله بين النهرين و حجاز دست يافته بود. اين سرزمينها در اواخر جنگ جهاني اول به دست انگلستان و فرانسه که مترصد فرصت بودند افتاد که بعدا برپايه منافع خودشان به ترسيم نقشه هاي جغرافيايي؛ تقسيم و مرزبندی آنها پرداختند و دولت لندن عراق، اردن و کویت را تاسیس کرد و بعدا [اواخر دهه ۱۹۲۰] موافقت کرد که از ادغام حجاز، نجد، حساء و قطيف [این دو منطقه جنوب شرقي و شيعه نشين كه در قديم با جزاير مجاور در خليج فارس «بحرين» خوانده مي شدند و در قلمرو ایران بودند] کشور سعودی بوجود آید.


ژنرال پرسی کاکس مبتکر تقسیمبندی و اسمگذاری ها در منطقه اشغالی انگلستان بود که نام قدیمی (ایرانی)را بر عراق گذارد و طرف فرانسوی را وادارکرد که نام قدیمی (رومی) بر سوریه بگذارد که قبلا شام (شامات) بود. کاکس بود که نام رود اردن + طایفه کوچ داده شده هاشمی از حجازرا بر اردن گذارد [اردن هاشمي] که قبلا چنین کشوری وجود نداشت. کاکس که قبل از جنگ جهانی اول کنسول دولت لندن در بوشهر و پس از جنگ نماینده آن دولت در تهران بود پیشنویس قرارداد با وثوق الدوله را با هدف تحت الحمایه لندن کردن ایران تنظيم کرده بود. کاکس که در 1864 به دنیا آمده بود در سال 1937 درگذشت و ماموریت او که روابط حسنه با خاندان سعودی داشت منطقه خاورمیانه و هندوستان بود. ایجاد کویت از طرحهای او بود که آن را در 1913 تنظیم کرده بود.


1870 - با تصویب اصلاحیه پانزدهم قانون اساسی ایالات متحده آمریکا همه شهروندان این کشور فارغ از رنگ و نژاد به حق رای دادن دست یافتند.

1871 - «كمون پاريس» و دفاع بي سابقه و طولاني همشهريان

واحدهاي ارتش فرانسه مامور دفاع از پاريس 29 ژانويه سال 1871 پس از پنج ماه مقاومت در برابر ارتش آلمان به دليل كمبود خوار و بار در شهر؛ اعلام تسليم كردند، ولي گارد ملي شهر، روشنفكران و كارگران با ايجاد جنبش «كمون Commune» به مقاومت ادامه دادند و اين بار، عمدتا در برابر دولت شكست خورده فرانسه، و مانع بازگشت مقامات دولتي شدند كه با نزديك شدن آلماني ها از پاريس خارج شده بودند.

در پي ايجاد كمون پاريس، جنبش هاي مشابهي در چند شهر ديگر فرانسه از جمله ليون و مارسي تشكيل و زمام امور را به دست گرفتند.


ارتش فرانسه در دوم سپتامبر 1870 در «سدان» از ارتش پروس (برلن) شكست خورده بود و 18 ژانويه امپراتور پروس در «ورساي» فرانسه تاج امپراتوري آلمان واحد را برسر گذارده بود و خود را قيصر همه آلمان اعلام داشته بود. بيسمارك که از قبل، طرح جنگ با فرانسه را به عنوان سومين "جنگ اصطلاحا محدود" خود تهيه كرده بود؛ در يک فرصت مناسب با چند دسيسه فرانسه را تحريك به آغاز آن كرده بود.

هدف بيسمارك از اين جنگها تامين وحدت آلمان بود كه در طول تاريخ عمدتا به صورت امير نشين هاي مستقل عمل كرده بود.

«كمون پاريس» به نام مخالفت با شرايط قرارداد صلح با آلمان كه دولت فرانسه آن را امضاء كرده بود و متعهد به پرداخت غرامت شده بود دست به قيام زده بود و از دولت سلب حاكميت و صلاحيت كرده بود.

حكومت «كمون» برپاريس ماهها طول كشيد. كمونار(Communard) ها كه سربند سرخ رنگي بر سر مي بستند و مركب از مردان و زنان عمدتا مسلح بودند تا 28 ماه مه بدون برخورد با نيروهاي دولتي فرانسه به حكومت كردن پرداختند و اعلام داشتند كه به همان گونه كه پيش از پيدايش حكومت، گروههاي انساني برادروار باحقوق مساوي و استفاده مشترك از منابع، زندگي مي كردند و طبقه و امتياز نبود از اين پس هم در قلمرو آنان نخواهد بود؛ همه برابر و كارگرند و در توليد ومصرف شريك يكديگرند و مطلقا برتري وجود نخواهد داشت. مردم در حكومت شريكند و تصميمات به صورت گروهي گرفته مي شود.

دولت فرانسه كه نمي توانست اين وضعيت را براي مدتي طولاني تحمل كند، نيمه شب 28 ماه مه واحدهاي ارتش را از طريق محله اعيان نشين پاريس وارد شهر كرد و جنگ خياباني سربازان با كمونارها نزديك به دو ماه طول كشيد. نبرد خياباني و خانه به خانه، بسيار شديد و قهرمانانه بود. محله هاي كارگرنشين با تمام وجود از كمونارها دفاع كردند. يك گردان از زنان مسلح كمونار كه به ابتكار يك زن روس تشكيل شده بود تا آخرين نفر جنگيد. همه خيابانها و كوچه هاي پاريس سنگر بندي شده و به صورت خاكريز در آمده بود.

در نبرد خياباني پاريس جمعا 25 هزار تن كشته شدند. پس از پايان نبرد خياباني پاريس و بازگشت مقامات دولتي به شهر، اعلام شد كه نظام فرانسه جمهوري خواهد بود. سالها بود كه بارديگر نظام سلطنتي به فرانسه باز گشته بود و پادشاه فرانسه در «سدان» تسليم نيروهاي آلمان شده بود. كمون پاريس در آن سال شكست خورد، ولي اين انديشه همچنان باقي مانده است.


1327 ش - امضاي قرارداد نفتي گس - گلشاييان بين ايران و انگلستان

محيطي كه پس از سركوبي مخالفان دولت محمد ساعد نخست وزير محمد رضا پهلوي در كشور فراهم شده بود، به نظر عوامل انگليس، براي حل مسأله نفت و تحكيم نيروي استعماري آن دولت مناسب بود، زيرا اكثريت مجلس از نظر دولت وقت حمايت مي‏كردند، بسياري از مخالفين مرعوب شده بودند و رهبر روحاني مردم، آيت‏اللَّه كاشاني، در تبعيد بود. بنابراين، مجلس پانزدهم درصدد بود كه خدمت خود را در جهت تثبيت غارتگري انگليس انجام دهد.


به همين مناسبت، هيئت نمايندگي شركت نفت انگليس و ايران به رياست گس وارد تهران شد و قرارداد الحاقي گس - گلشاييان با مذاكراتي تنظيم گرديد كه ادامه حضور انگلستان را توجيه مي‏كرد. اين لايحه با شتابزدگي تمام در حالي‏كه بيش از چند روز از عمر مجلس پانزدهم باقي نمانده بود، به اميد اين‏كه هيچ نيروي مخالفي وجود نخواهد داشت با قيد دوفوريت تقديم مجلس گرديد. اما با وجود اصرار دربار و دولت، اقليت مجلس با پشتيباني افكار عمومي و با نطق‏هاي مفصّل، وقت مجلس را گرفتند و مانع تصويب آن شدند. اين قرارداد در جريان دولت‏هاي بعد، محل اختلاف بود تا اين كه در جريان ملي شدن صنعت نفت ايران در 29 اسفند 1329 ش، ملغي گرديد.


1357 ش - مصاحبه مهم امام خمینی (ره) با خبرنگاران خارجی و داخلی

متن صحبت های امام به اسن شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم. من سلطنت شاه را قانونی نمی دانم. رژیم سلطنتی از اول غیرقانونی بود. مجلس مؤسسان به زور تأسیس شد و به این ترتیب رژیم شاه از اول جنبه قانونی نداشت. ما این دولت را نمی توانیم بپذیریم. ملت ایران رأی بر سقوط سلطنت داده است. بنابراین ما نه مجلس را قبول داریم و نه حکومت را قانونی می دانیم. باید دولت کنار برود. شورای انقلاب حکومت تعیین خواهد شد و حکومت موقّت موظف خواهد بود که مقدمات رفراندوم را تهیه کند. قانون اساسی که تدوین شده به آراء عمومی گذاشته می شو که اگر مردم قبول کردند رژیم جمهوری و قانون جمهوری خواهد بود. من اعلام می کنم که دولت فعلی غاصب است و غیرقانونی است و اگر زیادتر از این لجاجت کنند، مسئول خواهند بود. آیت الله خمینی در پاسخ سؤالات خبرنگاران گفتند: بختیار را در صورتی می پذیرم که استعفا بدهد. در موقعی دیگر نتوانیم راه حل مسالمت آمیز پیدا کنیم و من باید نصیحت کنم که دولت غاصب کاری نکند که مجبور شویم مردم را به جهاد دعوت کنیم. ما از ارتش می خواهیم هرچه زودتر به ما متصل شوند. ما می خواهیم ارتش مستقل باشد و از قید اجانب خارج شود. آزاد شود. آنها فرزندان ما هستند ما به آنها محبت داریم باید به دامن ملت بیایند. ارتش و ملت از همدیگر هستند. ارتش باید از دولت غاصب کنار برود تا مردم تکلیفشان را با او معین کنند. ما برای اقلیت های مذهبی احترام قائل هستیم. تمام اتباع خارجی در ایران به طور آزاد زندگی خواهند کرد. نظر من راجع به رادیو و تلویزیون و مطبوعات اینست که در خدمت ملت باشد. دولت ها حق هیچ نظارت ندارند.


۱۳۵۷ ش - شاپور بختیار اعلام کرد: حاضر به همکاری با طرفداران آیت الله خمینی است. او روشن ساخت که او نه تنها وزرای طرفدار خمینی را در رابطه با حل و فصل مسائل خواهد پذیرفت بلکه نقش آیت الله را در رابطه با حل و فصل مسائل اجتماعی و مذهبی نیز می پذیرد. بختیار گفت در ۵۰ سال گذشته ارتش هرگز تا این حد از یک نخست وزیر اطاعت نداشته است. ولی من نمی خواهم از ارتش علیه مردم استفاده کنم زیرا این عمل نه دموکراتیک خواهد بود نه عاقلانه.

۱۸۹۸ - كودتا در پاراگوئه و سرنگوني استروسنر ديكتاتور اين كشور

آلفرد اِستروسْنِر، رئيس جمهور سابق پاراگوئه و ديكتاتور اين كشور، در سال ۱۹۵۴م با يك كودتا به رياست جمهوري پاراگوئه دست يافت. وي از اين سال تا سال ۱۹۸۸م، طي هفت بار انتخابات رياست جمهوري پاراگوئه، خود را منتخب مردم خواند و به مدت ۳۴ سال تمام بر اين كشور كوچك امريكاي جنوبي حكومت كرد. استروسْنر در اين مدت پاراگوئه را از نظر صنعتي توسعه بخشيد ولي سركوب شديد آزادي‏خواهان و وجود اختناق در اين كشور طي سال‏هاي حكومتش موجب شد كليساهاي كاتوليك عليه وي دست به كار شوند. هم‏چنين پاراگوئه در سال‏هاي زمام‏داري استروسْنر، بالاترين رقم مهاجرت از كشور را در امريكاي جنوبي به خود اختصاص داده بود. حكومت آلفردو استروسنر سرانجام در سوم فوريه ۱۹۸۹م طي يك كودتاي نظامي ساقط شد و او مجبور به خروج از كشور گرديد. آندرز رودريگز رهبر كودتا كه از نظاميان نزديك استروسنر و از افراد مورد اطمينان او در هيأت رهبري پاراگوئه به شمار مي‏رفت، هنگام عزيمت رئيس‏جمهورِ ساقط شده اين كشور به شيلي وي را شخصاً تا فرودگاه بدرقه كرد. با سرنگوني استروسنر، ژنرال آندرز فرمانده نيروي زميني، حكومت را در دست گرفت و بلافاصله فرمان برگزاري انتخابات آزاد را در پاراگوئه صادر كرد. رودريگِز، خود تا سال ۱۹۹۳م در سمت رياست جمهوري بود و در اين سال، قدرت به دست غيرنظاميان منتقل شد.


1986 - استودیوی انیمیشن پیکسار توسط استیو جابز در کالیفرنیا تاسیس شد.


۲۰۰۹ - «امید ایران» در مدار زمین

چهاردهم بهمن ۱۳۸۷ (دوم فوریه ۲۰۰۹) ماهواره «امید ایران» در مدار زمین قرارگرفت. این ماهواره که با موشک سفیر ـ ۲ به مدار زمین فرستاده شده بود دارای هشت آنتن مخابراتی بود و هر شبانه روز ۱۵ بار کره زمین را دور می زد. به این مناسبت در ایران، چهاردهم بهمن ماه «روز فناوری فضایی» نامگذاری شده است. ایران قبلا با یک موشک روسیه ماهواره مخابراتی به مدار زمین فرستاده بود. در تهران تاکيد شده بود که در ساخت و پرتاب ماهواره «امید ایران» و موشک بالابرنده آن از کمک و همکاری دیگران استفاده نشده است. «امید ایران» درست ۴۳ سال پس از فرود آمدن آرام نخستین ماهواره ساخت دست بشر در کره ماه به مدار زمین فرستاده شد. دانشمندان روس سوم فوریه ۱۹۶۶ لونای نهم را در کره ماه فرود آورده بودند که ثابت شد برخلاف تصور، سطح ماه بمانند سطح کره زمین سخت است. روسها چهارم اکتبر ۱۹۵۷ نخستين ماهواره ساخت بشر ـ Sputnik-۱ را در مدار زمين قرارداده و ۱۲اپریل ۱۹۶۱ يوري گاگارين را به فضا فرستاده بودند که با اين کار، مسابقه موشکي ـ فضايي قدرت هاي وقت آغاز شد.


«امید ایران» روزی گردش خودرا پیرامون کره زمین آغاز کرد که ۵۲۱ سال پیش آن استعمار مشرق زمین توسط اروپاییان با ورود «بارتولمو دیاز Bartolemeu Dias» دریانورد پرتغالی به جنوب قاره آفریقا (دماغه امید نیک) شروع شده بود. دیاز که سوم فوریه سال ۱۴۸۸ پا بر ساحل خلیج موسل Mossel Bay در جنوب آفریقا گذارد نخستین اروپایی بود که با همراهان تا این حد از راه دریا به سوی شرق پیش آمده بود و جانشینانش از همین طریق وارد سواحل شرقی آفریقا، هند، خلیج فارس، اندونزی و ... شدند.

زادروزها

۱۸۰۹ - زادروز فلیکس مندلسون، آهنگساز، پیانیست، ارگ‌نواز و رهبر ارکسترآلمانی.
۱۸۷۴ - زادروز گرترود استاین، رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس و شاعر آمریکایی؛ ایجادگر اصطلاح نسل گمشده.
۱۸۹۴ - زادروز نورمن راکول نقاش و تصویرگر آمریکایی


۱۸۹۸ - زادروز آلوار آلتو، بزرگترین معمار فنلاند؛ از بنیانگذاران معماری مدرن.
۱۹۶۰ - زادروز یوآخیم لوو، فوتبالیست و مربی آلمانی؛ سرمربی تیم ملی فوتبال آلمان.

۱۰۲۷ - بندیکت سیزدهم، یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
۱۱۹۹ - الیزابت بلکول، نخستین پزشک زن در آمریکا، مبارز راه حقوق زنان و مخالف برده‌داری


۱۳۵۲ - سید شهاب‌الدین حسینی، بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
۱۳۶۰ - سید جلال حسینی، بازیکن فوتبال اهل ایران


درگذشت‌ها

۱۴۵۱ - درگذشت مراد دوم، ششمین سلطان و خلیفه امپراتوری عثمانی.
۱۹۲۴ - درگذشت توماس وودرو ویلسون، سیاستمدار دموکرات آمریکایی؛۲۸مین رئیس‌جمهور آمریکا.


۱۹۲۵ - درگذشت الیور هویساید، مهندس برق، ریاضیدان و فیزیکدان خودآموخته انگلیسی.
۱۹۵۱ - درگذشت آگوست هورش، بنیانگذار شرکت آئودی.


۱۹۷۵ - درگذشت ام کلثوم، از محبوب‌ترین خوانندگان زن در جهان عرب.
۱۳۷۳ - دکتر عباس زریاب خویی، مترجم، مورخ و کتاب‌شناس ایرانی (زادهٔ ۱۲۹۸)


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون