۶ بهمن - ۲۶ ژانویه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۶ بهمن برابر با ۲۶ ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

۵۶۰ - تصميم خسروانوشيروان به انتخاب دِهگان براي هر روستاي ايران و تماس مستقيم با مردم

بيست و ششم ژانويه سال ۵۶۰ ميلادي (چهار روز مانده به جشن سده) خسروانوشيروان ـ شاه ساساني ايران در ديدار با موبدان و بزرگان ايران در تالار تيسفون (ايوان مدائن که ساختمان آن تا به امروز باقی مانده است) براي اطلاع از چگونگي برپايي مراسم جشن سده آن سال كه پنجاه روز پيش از نوروز برگزار مي شود به آنان گفت كه تصميم گرفته است كه براي هر روستاي ايران يك «دهگان (دهقان)» انتخاب شود و تنظيم امور روستا، جمع آوري ماليات، معرفي سرباز هنگام ضرورت، پرورش اسب براي فروش به ارتش و داوري براي حل اختلاف برزگر و ارباب زمين به او واگذار شود و چنين فردي بايد هم برزگر باشد و هم صاحب زميني كه در آن كشت مي كند (خرده مالك) تا با مشكلات هر دوطرف آشنا باشد. به علاوه او بايد لايق، منصف، امين و راستگو و مورد اعتماد بيشتر ساكنان روستا باشد و اگر روستا كوچك است؛ چند روستاي مجاور هم يك دهگان [کدخدا] داشته باشند. اين دهگان يك تكليف عمومي هم دارد و آن گزارش وضعيت محصولات روستا، و نارضايي هاي محلي و ستمگري و اجحاف مقامهاي دولتي و اربابان به نمايندگان شخص اوست كه در هر گوشه و كنار كشور در دسترس خواهند بود. اين دهگانان بركنار نخواهند شد مگر اين كه درستي و كفايت خود را از دست بدهند. وظيفه ميهني اين دهگانان اين است كه بدون چشمداشت بكوشند كه توليدات روستا سال به سال افزايش يابد و همچنين بتوانند هنگام بروز خطر با بسيج مردان روستا، در کار دفاع مشارکت كنند.


اين تصميم كه شرح آن در دائرة المعارف دمكراسي آمده است به اجرا درآمد و به تدريج زیر عنوان «گراس روتس دمکراسی Grassroots democracy = People or society at a local level rather than at the center of major political activity» جهانی و ماندگار شده است. خسروانوشیروان شخصا به شکایات مردم و نیز نظرات و پیشنهادها رسیدگی می کرد و دیدار عام داشت. لنین به اقتباس از شاه ساسانی ایران این ابتکار را اجباری کرد که پس از مرگ او در 21 ژانویه 1924 دیری نپایید و حذف تماس مستقیم مقامات و مردم از علل فروپاشی نظام کمونیستی روسیه بشمار آورده شده است. در ایران ـ در دهه 1340 (1960 میلادی) و تا نیمه دهه بعد، وزیران و مدیران کل اجبار داشتند که یک روز در هفته را اختصاص به دیدار و گفتگو با مردم دهند و این دیدار عام عموما در یک تالار و علنی انجام می شد.

درميان سران ايران باستان، خسرو انوشيروان از لحاظ سازماندهي و تنظيم امور قضايي و اداري، وضع ضوابط و سامان دادن به امور مالياتي، ايجاد دارالترجمه و دارالتحرير به منظور ترجمه و تحرير كتاب، و تشويق ورزش و سرگرمي هاي سالم رهبري ممتاز و شاخص است. مورخان اورا به دليل توجه به امور قضايي و احقاق حق و رسيدگي مستقيم به مشكلات مردم و آگاه شدن از درد دل آنان رهبري كه به پيشبرد تمدن بشر كمك بسيار كرد توصيف كرده، «دادگر» لقب داده و «انوشيروان دادگر» خطاب مي كنند.

1788 - روز ملی استرالیا

26 ژانویه (ششم بهمن) در استرالیا «روز ملی» است. در این روز در سال 1788 آرتور فیلیپ ناوسروان انگلیسی (بعدا دریاسالار) با چند کشتی نظامی و صدها تن محکومان و زندانیان که آنان را باخود آورده بود تا مهاجرنشین بسازد در جنوب غربی استرالیا مستقر شد و شهری را که ساخت به نام لرد سیدنی (وزیر داخله وقت انگلستان) «سیدنی» گذارد. استرالیا به معنای جنوبی نامی است که یک دریانورد هلندی براین منطقه گذارده است زیرا که در اقیانوس آرام جنوبی واقع شده است. هلندی ها پیش از سایر اروپاییان وارد استرالیا و نیوزیلند شده بودند.

مهاجران انگلیسی پس از استقرار در سیدنی، تعرض به بومیان و نابودی آنان و تمدنشان را آغاز کردند و به همین سبب بسیاری از مردم آسیا 26 ژانویه را «روز تعرض» می خوانند و در جریان جنگ جهانی دوم یکی از هدفهای امپراتوری ژاپن پایان دادن به سلطه مهاجران اروپایی بر استرالیا بود و این هدف با انتقال قدرت از غرب به آسیا از نخستین روز قرن 21 تقویت شده است.


20 سال پس از استقرار مهاجران انگلیسی در سیدنی و ایجاد کلنی استرالیا، در همین روز (26 ژانویه 1808) نظامیان انگلیسی برضد حکمران انگلیسی این کلنی کودتا کردند و قدرت را موقتا به دست گرفتند و مخالفان ادامه ریاست پادشاه انگلستان بر استرالیا (که هنوز به قوّت خود باقی است) روز ملّی استرالیارا روز شورش "رام ریبیلیون" - Rum Rebellion می خوانند.


۱۹۶۲ - تظاهراتِ ضد اصلاحاتِ علی امینی در تهران

بهمن ۱۳۴۰ (ژانویه ۱۹۶۲ و دوران نخست وزیری دکتر علی امینی،اصلاحات ارضی و بازشدن نسبی پنجره آزادی ها)، تهران صحنه تظاهرات، زد و خوردها و سخن از توطئه کودتا در میان بود. فئودال ها (اربابان املاک) که قرن ها در ایران قدرت را به دست داشتند و نمی خواستند تحوّل تازه را که پرزیدنت جان اف. کندی محرّک و حامی آن (دمکراتیزه کردن ایران) بود بپذیرند با پرداخت پول به شماری یکه بزن و گردنکش محله ها ـ که بعضا در کودتای ۲۸ اَمُرداد ۱۳۳۲ شرکت کرده و شهرت و امتیاز به دست آورده بودند، تظاهرات تهران را به راه انداخته بودند. کمونیست ها و ملی گرایان نیز با استفاده از فرصت و تنها با هدف تضعیف هرچه بیشتر دولت وارد میدان شده و دانشگاه و دبیرستان ها را صحنه تظاهرات کرده بودند که در جریان تظاهرات این دسته و زد و خورد با پلیس، ۸۹ تن زخمی و یک دانش آموز کشته شده بود.

در پی این نطق ِ علی امینی که یک گروه ۲ هزارنفری مقامات اداری، قضایی و پارلمانی را تیول خود کرده اند، دزدان بزرگ در ادارات و شرکت ها باعث دزدشدن کوچکترها (کارمندان) شده اند و فساد اداری همه جا دیده می شود و مثلا ابوالحسن ابتهاج (رئیس پیشین سازمان برنامه که همان روزها بازداشت شده بود) برای اجرای برنامه دوم عمران کشور، به جای دادن انجام پروژه ها به اتباع ایران آنهارا با پرداخت چند برابر ارزش و هزینه برآورد شده قبلی به خارجیان داده است، افرادی معیّن روی پولهای بانک ملّی دست انداخته و بدون رعایت قواعد و شرایط وام کلان گرفته اند، سازمان امنیت کشور (ساواک) با فشار به مطبوعات مانع انتشار و دنبال کردن فساد اداری می شود که این فساد سرطان جامعه ایران است و ... مقامات ارشد دولتی و بازرگانان نیز حامی تظاهر کنندگان شده بودند که دولت دانشگاه را تعطیل و ۵۶ تن ازجمله شماری چپگرا، مصدقی و تنی چند از ضد مصدقی های شرکت کننده در کودتای ۲۸ امُرداد را دستگیر و از سپهبد تیمور بختیار (موسس و رئیس پیشین ساواک) خواست که ایران را ترک کند که بختیار ششم بهمن (۲۶ ژانویه ۱۹۶۲) به رم رفت. در میان بازداشت شدگان چند وزیر کابینه مصدق دیده می شدند.


امینی در همین ماه واردات غیر ضروری ازجمله اتومبیل (با انتقال ارز، نه بدون انتقال ارز از کشور) را به ایران ممنوع کرد (که اتومبیل مدل ۱۹۶۲ در ایران پلاک نشده است). وی همچنین وعده داد که در زمان مقتضی برنامه اصلاحات (اصلاحات ارضی و مالکیت اراضی کشاورزی، ملّی شدن جنگل ها، سهیم شدن کارگران در سود کارخانه ها و کارگاهها، اصلاح قانون انتخابات و مشارکت بانوان در آن و تاسیس سپاه دانش) به رفراندم گذاشته خواهد شد و هرکس که موافق نیست رای منفی بدهد و صندوق آراء ملاک است نه رفتن به خیابان و فریاد زدن و درگیری با پلیس که پلیس برای برقراری و حفظ نظم و امنیت ایجاد شده است. تمدن یعنی احترام به قانون. [رفراندم وعده داده شده، ششم بهمن ماه سال بعد ـ سال ۱۳۴۱ و زمان نخست وزیری امیراسدالله عَلَم برگزار شد.].

در پی خروج بختیار گفته شد که وی قصد کودتا داشت و با چند ژنرال ارتش و افسر ژاندارم و پلیس در این زمینه تماس گرفته بود. همزمان با انتشار این موضوعات در تهران، در رُم ـ بختیار در یک مصاحبه عمومی گفته بود که با اصلاحات ارضی و برنامه های دمکراتیزه کردن علی امینی ـ به صورتی که می خواهد انجام دهد ـ مخالف است زیراکه جامعه ایران آمادگی چنین جهشی را ندارد و با رفتن فئودال ها، توانگران شهری جای آنهارا می گیرند و کار اِعمال نفوذ و مداخله در امور شروع، فساد اداری همه گیر می شود و ثروت در دست یک طبقه قرار می گیرد که سرانجام آن، طغیان تودهِ مردم و افتادن کشور در دست کمونیست هاست. باید مقدمات کار فراهم و هر مورد اصلاحات، قانون شود که مراحل دارد و قانون اجرا شود، نه اراده رئیس دولت ـ انقلاب که نشده است. با انتشار این مصاحبه، برای بختیار پرونده قضایی تشکیل و به تهران احضار شد که اعتناء نکرد و ....

۱۹۶۳ - برگزاری رفراندم براي «انقلاب سفيد»

ششم بهمن ۱۳۴۱ (۲۶ ژانویه ۱۹۶۳) رفراندم براي تصويب اصول شش گانه اصلاحات معروف به «انقلاب سفيد» در سراسر ايران برگزار شد و براي نخستين بار زنان هم در راي دادن شركت كرده بودند. جان اف. كندي رئيس جمهوري وقت آمريكا برگزاري رفراندم را تبريك گفت و از آن پس تا پيروزي انقلاب در بهمن ماه ۱۳۵۷، هر سال به آن مناسبت در روز ششم بهمن مراسمي برگزار مي شد كه بزرگترين اين مراسم در ششم بهمن سال ۱۳۵۶ (يك سال پيش از رفتن شاه) برگزار شده بود كه گزارش شده بود بیش از یک ميليون نفر در اجتماع مربوط، در میدان آزادی (شهیاد وقت) و خیابان منتهی به این میدان شركت كرده بودند!


به نوشته برخي از مورخين و اسناد دولتي آمريکا، جان اف. کندي [از حزب دمکرات] در ديداري که پس از آغاز حکومت خود، با شاه در واشنگتن داشت به او توصيه کرده بود که براي کاهش فشار کمونيستها و انتقاد ديگران دست به يک رشته اصلاحات داخلي بزند ـ اصلاحاتي که بعدا «انقلاب سفيد» نام گرفت و شالوده آن به دست دکتر علي اميني در زمان نخست وزيري اش ريخته شده بود. دکتر اميني به داشتن روابط دوستانه با حزب دمکرات آمريکا شهرت داشت و تا ماههای آخر نخست وزیری اش مورد حمایت دولت جان اف. کندی بود. وي زماني سفير ايران در آمريکا بود و اين دوستي ريشه در همان زمان داشت.

اسنادی که اخیرا انتشار یافته حکایت از آن دارد که جان اف. کندی از علی امینی و حتی سپهبد تیمور بختیار خواسته بود که اصلاحات در ایران انجام، و کشور دمکراتیزه شود. وی به شاه گفته بود که اگر می خواهد شورش و انقلاب نداشته باشد و با خاطر آسوده ریاست کند باید انتخاباتِ ایران برپایه اصول دمکراسی انجام شود و ایران شورای انتخابی شهر و استان داشته باشد و نمی شود نیمی از جمعیت (زنان) را از مشارکت در دمکراسی (رای دادن و رای گرفتن و احراز مقام) ممنوع داشت. تاسیس حزب و انتشار نشریه که ابزار دمکراسی هستند باید آزاد باشد و انحصاری نباشد و اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر نقض نشود.

تیمور بختیار سال ها بعد ضمن اعتراف به تماس خود با کاخ سفید واشنگتن در سفرش به آمریکا، گفته بود که پرزیدنت کِندی تنها تاکید بر رعایت اصول دمکراسی و رعایت حقوق بشر در ایران داشت و حرفی از اصلاحات ارضی نزده بود. ولی دیگران گفته اند که کِنِدی با فئودالیسم (نظام ارباب و رعیتی ـ روش قدیمی مالکیت مزرعه، دِه و روستا) مخالف بود و این روش را متناسب با وضعیت و پیشرفت های قرن ۲۰ نمی دانست. به گفته همین منابع، سپهبد بختیار در تماس با کاخ سفید واشنگتن اشاره کرده بود که به مصلحت کشور است که با انجام کودتا، شاه را برکنار کند.


1965 - نخست وزیرشدن هویدا پس از درگذشت حسنعلی منصور

ششم بهمن 1343 (26 پانويه 1965) امیرعباس هویدا به نخست وزیری منصوب شد و 13 سال در این سمت بود. همان روز حسنعلی منصور که يكم بهمن پس از پياده شدن از خودرو نخست وزيري در ميدان تاريخي بهارستان براي ورود به ساختمان مجلس، هدف سه گوله قرار گرفته بود در بیمارستان جان سپرده بود. در پی انتصاب هویدا به نخست وزیری، سرلشکر حسن پاکروان رئیس ساواک جای خودرا به سپهبد نعمت الله نصیری داد و وزیر اطلاعات و جهانگردی شد. نخست وزيري حسنعلی منصور که وزیر دارایی اش امیرعباس هویدا ـ دوست نزدیک او ـ بود ده ماه و چهارده روز طول كشيده بود. يكي از انگيزه هاي ترور حسنعلي منصور اصرار او به دادن مصونيت قضايي به نظاميان آمريكايي در ايران بود. حسنعلي منصور ـ پسر علی منصور نخست وزیر شهریور 1320 كه موسس حزب ايران نوين بود قبلا دبيري شوراي عالي اقتصاد را بر عهده داشت. هفتاد روز پس از اين رويداد، در كاخ مرمر به سوي شاه نيز تيراندازي شد.


۱۹۹۸ - رسوایی جنسی بیل کلینتون: در تلویزیون آمریکا بیل کلینتون، رئیس‌جمهور آمریکا، به داشتن "رابطه جنسی" با مونیکا لوینسکی، انترن کاخ سفید، اعتراف می‌کند.


۲۰۰۱ - دو زلزله شدید در یک روز در شرق و غرب کره زمین

۲۶ ژانویه ۲۰۰۱ یک زمین لرزه سخت که در ایالت گجرات فدراسیون هند روی داد بیش از ۲۰ هزار تن را کشت. در همین روز در سال ۱۷۰۰ یک زلزله شدید در سواحل غربی آمریکا (کالیفرنیا و ارگون) روی داد که مقامات اسپانیایی مکزیک آن را گزارش کرده اند. در آن زمان سواحل غربی آمریکا در کنترل اسپانیای نوین (مکزیک) بود. پژوهشگران ژاپنی ضمن بررسی زلزله های گذشته شدت زلزله ژانویه ۱۷۰۰ آمریکا را ۹ ریشتر برآورد کرده اند.


زادروزها

۱۴۶۷ - گیوم بوده، نویسنده فرانسوی (م. ۱۵۴۰)
۱۷۶۳ - کارل چهاردهم، پادشاه سوئد و نروژ (م. ۱۸۴۴)
۱۸۴۲ - فرانسوا کوپه، نویسنده و شاعر فرانسوی (م. ۱۹۰۸)


۱۸۸۰ - داگلاس مک‌آرتور، دیکتاتور پیشین رومانی (م. ۱۹۶۴)
۱۹۱۱ - پولیکارپ کوش، فیزیک‌دان آمریکایی-آلمانی (م. ۱۹۹۳)
۱۹۱۹ - والنتینو مازولا، فوتبالیست ایتالیایی (م. ۱۹۴۹)
۱۹۲۵ - پل نیومن، بازیگر و کارگردان آمریکایی (م. ۲۰۰۸)


۱۹۴۵ - ژاکلین دوپره، نوازنده انگلیسی (م. ۱۹۸۷)
۱۹۵۲ - ماریو رونکو جونیور، فضانورد آمریکایی
۱۹۵۳ - آندرس فوگ راسموسن، سیاستمدار دانمارکی، نخست‌وزیر دانمارک، دبیرکل ناتو
۱۹۵۸ - الن دی‌جنرس، مجری تلویزیون و کمدین آمریکایی
۱۹۶۳ - ژوزه مورینیو، فوتبالیست و مربی پرتغالی


۱۹۷۷ - وینس کارتر، بسکتبالیست آمریکایی
۱۹۸۶ - شانتل مالاوسکی، کشتی‌کج‌کار کانادایی
۱۹۸۷ - مارلون ماریو براندو دا سیلویرا، فوتبالیست برزیلی
۱۹۸۸ - روسلان آلبگوف، وزنه‌بردار روس


۱۹۹۱ - آلکس ساندرو، فوتبالیست برزیلی
۱۹۹۳ - کامرون برایت، بازیگر کانادایی
۲۰۰۸ - پاول هشت‌پا، هشت‌پای انگلیسی


مرگ‌ها

۴۵۷ - مارسیانوس، امپراتور بیزانس (۳۹۶)
۱۸۲۳ - ادوارد جنر، فیزک‌دان انگلیسی (ت. ۱۷۴۹)
۱۸۲۴ - تئودور ژریکو، نقاش فرانسوی (ت. ۱۷۹۱)


۱۸۵۵ - ژرار دو نروال، شاعر فرانسوی (ت. ۱۸۰۸)
۱۸۸۶ - دیوید رایس اچیسون، ژنرال و سیاستمدار آمریکایی (ت. ۱۸۰۷)
۱۸۹۱ - نیکلاوس اتو، مهندس آلمانی، مخترع موتور درون‌سوز (ت. ۱۸۳۳)


۱۹۴۳ - نیکلای واویلف، گیاه‌شناس روس (ت. ۱۸۸۷)
۱۹۶۲ - لوچیانوی خوش‌شانس، گانگستر آمریکایی (ت. ۱۸۹۷)
۱۹۷۳ - ادوارد جی. رابینسون، بازیگر آمریکایی (ت. ۱۸۹۳)
۲۰۱۱ - چارلی لووین، خواننده، ترانه‌سرا و گیتارسیت آمریکایی (برادران لووین) (ت. ۱۹۲۷)


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون