۲۳ دی - ۱۳ ژانویه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۳ دی برابر با ۱۳ ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۹۷۸ - هجوم جوانان ایرانی به دانشگاههاي آمريكا و اروپا، پیوستن به مخالفان شاه و آغاز پایان کار او

۱۳ ژانويه ۱۹۷۸ رسما اعلام شده بود كه برای ترم تحصیلی وقت ۷۳ هزار ايراني در دانشگاهها و مدارس تعليمات عالي آمريكا ثبت نام كرده بودند كه هرماه به طور متوسط يكصد ميليون دلار ارز از ايران براي آنان حواله مي شد. در آن زمان بيشتر آنانکه از ايران براي تحصيل به خارج رفته بودند کسانی بودند که موفق به گذرانيدن کنکور (امتحان سخت مسابقه ورودی) و درنتيجه ورود به دانشگاههاي داخلي نشده بودند. در آن برهه، تحصیل در دانشگاههای ایران مطلقا رایگان بود و به هر دانشجو هرماه مبلغی هم پول نقد داده می شد (پول جیبی). چند دارالترجمه مشخّص در تهران برای این دیپلمه ها از مدارس عالی طرف قرارداد باخود در آمریکا پذیرش می گرفتند و درنتیجه، تمرکز دانشجویان ایرانی منحصر به دانشگاهها و مدارس عالی مشخصّی بود و همین تمرکز دانشجویی به گروههای سیاسی و انجمن هاي مذهبي کمک کرد که به آسانی و بدون زحمت عضوگیری کنند. هجوم به دانشگاههاي خارجي و بویژه آمریکا از زماني آغاز شده بود که بهای مستغلات در ایران به دلیل تورّم پول تا ۴۰ ـ ۵۰ برابر بالارفته بود، فروش ارز آزاد و ارزش برابری دلار در هفت تومان تثبیت شده بود و هر خانواده قادر بود که بافروش زمین فرضا صدمتری اضافی خود فرزندش را به آمریکا بفرستد.


در آن زمان بهای یک قطعه زمین ۱۲۰ متری که در دهه ۱۹۶۰ [دهه ۱۳۴۰ هجری] چهار ـ پنج هزار تومان بود تا ۲۰۰ هزار تومان (۳۰ هزار دلار) بالا رفته بود. بسیاری از این جوانان که در دوران نوجوانی مزه فقر و تبعیض را چشیده بودند؛ در آمریکا و اروپا به آسانی تحت تاثیر تبلیغات مخالف قرارگرفتند به صف مخالفان شاه پیوستند، انجمن دایر کردند، به گروهها پیوستند و مخالفت را علنی ساختند و به این ترتیب ذهن آمریکاییان و اروپاییان نسبت به حکومت ایران تغییرکرد. قدرت این انجمنها و گروهها در تدارک تظاهرات خشونت آمیز برضد شاه در نوامبر ۱۹۷۷ و در اطراف کاخ سفید واشنگتن به نمایش گذارده شد و شاه از چشم آمریکاییان افتاد و ... و این آغاز پایان کار او بود. بسیاری از این دانشجویان درجریان انقلاب و یا ظرف یکی دو سال اول (۱۹۷۹ و ۹ ماه از سال ۱۹۸۰) از وطن ديدارکردند و چون وضعیت را مطابق میل خود ندیدند عمدتا به کشور محل تحصیل بازگشتند و ماندگار شدند و با استفاده از قوانین مهاجرت محل اقامت بستگان خودرا هم آوردند و اینان بستگان دیگر و این تسلسل تا به امروز ادامه یافته و شمار ایرانیان مهاجر در سراسر جهان ظرف سه دهه گذشته، طبق یک برآورد بالغ بر ۵ ـ ۶ میلیون می شود که چون تابعیت ایران را لغو نکرده اند تبعه جمهوری اسلامی هم بشمار می آیند و قسمتی از آمار نفوس ایران را تشکیل می دهند.

۱۲۹۳ - اشغال تبريز توسط نيروهاي آلمان و امپراتوري عثماني در جريان جنگ جهاني اول


۱۸۴۷ - واگذاری کالیفرنیا به دولت واشنگتن

۱۳ ژانویه ۱۸۴۷ و در پی شکست نظامیان مکزیک از نظامیان آمریکا به فرماندهی سرلشکر فریمانت (جان فره مونت) ایالت کالیفرنیا به تصرف دولت واشنگتن درآمد. در این روز «پیکو» فرماندار مکزیکی کالیفرنیا قرارداد تسلیم را امضا کرد و اتباع کالیفرنیا (کالیفُرنیوها) شهروند دولت آمریکا شدند. دولت مکزیک (که قبلا اسپانیای نو خوانده می شد) سال بعد و طبق «قرارداد گوادالوپ ـ هیلداگو» هفت ایالت شمالی خود ازجمله کالیفرنیا، آریزونا، نیومکزیکو، کلرادو، نوادا و بخشی از ایالت تکزاس را به دولت واشنگتن واگذارکرد و در این ناحیه روخانه «ریو گرانده» مرز دو کشور شده است.


1915 و 2010 - زلزله هائيتي با 316 هزار کشته

13 ژانویه 1915 در مرکز شبه جزيره ایتالیا یک زمین لرزه شدید روی داد که تنها در منطقه آوه زانو Avezzano بيش از 29 هزار تن را کشت. در همین روز در سال 2001 یک زلزله در السالوادور (قاره آمريکا) 800 تن را به آن دنیا فرستاد و 12 ژانویه 2010 یک زلزله هفت ریشتری در کشور فقر و شورش زده فرانسوی زبان 9 میلیونی هائیتی [واقع در کارائیب ـ قاره آمریکا] بیش از سيصد هزار تن را بیجان ساخت. [طبق گزارش دولت هائيتي، 316 هزار کشته]. اين زمين لرزه نزديک به 350 هزار مجروح داشت و 251 هزار ساختمان (خانه مسکوني و محل کسب) را ويران ساخت و يا آسيب زد. زمين لرزه هائيتي ساعت 4 و 53 دقيقه روي داد.

علت تلفات سنگين زلزله نه چندان سخت هائيتي کم استحکام بودن ساختمانها و کثرت اعضاي خانوار در زير يک سقف اعلام شده است. در اين رويداد بيمارستان پورت او پرنس Port - au - Prince پايتخت هائيتي، کاخ رئيس جمهور، کليساي بزرگ و نير مقر صلحبانان سازمان ملل آسيب ديد و اسقف بزرگ کليساي کاتوليک هائيتي و نيز رهبر حزب اقليت کشته شدند. درصد تلفات وارده به اعيان هائيتي نسبت به تهيدستان اين کشور بيشتر بود زيراکه طبقه فقير در آلونک زندگي مي کنند که سقف هاي آنها را پوشال و حلبي و کارتن تشکيل مي دهد. اکثريت جمعيت هائيتي را [تلفظ انگليسي آن هيتي Haiti است] سياهپوستان (اعقاب بردگان سابق) تشکيل مي دهد. هائيتي مستعمره سابق فرانسه است که با جمهوري دومينيکن جزيره هيسپانيولا را تشکيل مي دهند. جزيره هيسپانيولا که کريستف کلمب (کلمبوس) آن را مقر حکومت اسپانيا در قاره آمريکا قرار داده بود روي کمربند زلزله و در منطقه توفهاي دريايي قرار گرفته است. زلزله سال 1751 هائيتي در اين مستعمره وقت فرانسه تنها يک ساختمان را سالم باقي گذارده بود.


۱۹۰۶ - نخستين راديو ويژه پخش آگهي که برد امواج آن تنها تا ۱۶۰۰ متر بود در نيويورك آغاز بكار كرد.

۱۹۴۳ - هيتلر كه در انتظار ساخت بمب اتمي بود باتوجه به ناكامي هايش در جبهه هاي روسيه و شمال آفريقا جنگ تمام عيار اعلام كرد كه باعث تسريع شكست خود وي شد.

۱۹۹۰ - «داگلاس وايلدر Douglas Wilder» به عنوان نخستين فرماندار سياهپوست انتخابي يك ايالت آمريكا كار خودرا آغاز کرد. وي در انتخابات عمومي نوامبر ۱۹۸۹ به سمت فرماندار ايالت مشترك المنافع ويرجينيا انتخاب شده بود. يک فرد، تنها براي يک دوره ۴ ساله مي تواند فرماندار ويرجينيا شود. وايلدر بعدا مجري برنامه هاي يک راديو و آنگاه شهردار انتخابي شهر ريچموند ويرجينيا - زادگاه خود شد. وايلدر که پيش از فرماندار شدن يک سناتور ايالتي بود از سال ۲۰۰۹ خودرا از امور سياسي و اداري بازنشسته کرده و به کار تدريس در دانشگاه «کامان ولت» بازگشته است و علم حکومت تدريس مي کند. او عضو حزب دمکرات آمريکاست. وايلدر ۱۷ ژانويه ۱۹۳۱ به دنيا آمده است.


1357 ش - تشكيل شوراي سلطنت توسط محمدرضا پهلوي

پس از كشتار خونين 13 آبان 57 تهران، محمدرضا پهلوي رسماً شنيدن صداي انقلاب ملت ايران را اعتراف كرد. در اين حال بود كه در حقيقت شمارش معكوس سقوط رژيم پهلوي آغاز شد. شاه ايران كه توان مقاومت در مقابل امواج خروشان انقلاب اسلامي را نداشت، تني چند از مهره ‏هاي سياسي مورد اعتماد خود را مأمور تشكيل شوراي سلطنت كرد تا به تصوّر خود، امواج اعتراض‏هاي مردمي را فرو بنشاند. اين شورا قرار بود مقدمات انتقال قدرت را از شاه به فرزندش فراهم كند و بدين ترتيب، ملت مسلمان و مبارز ايران را به ادامه حيات رژيم ستمشاهي، متقاعد سازد. هر چند هدف اصلي محمدرضا از تشكيل اين شورا، خروج از ايران و در نتيجه جان سالم به در بردن بود. اما مردم آگاه ايران، با تجمع در خيابان‏ها، ضمن مخالفت با اين اقدام، حمايت خود را از حضرت امام خميني اعلام كردند. حضرت امام در همين روز در پاريس اعلام نمودند كه به زودي يك دولت جديد انقلابي تشكيل خواهند داد. پس از انتشار اين خبر، سيد جلال ‏الدين تهراني، براي ديدار با امام، راهي فرانسه شد. امام دو شرط براي پذيرفتن وي معين كردند: استعفاي او از رياست شوراي سلطنت و اعلامِ غيرقانوني بودن اين شورا از جانب او. سرانجام رييس شوراي سلطنت در اول بهمن از سمت خود استعفا داد و شوراي سلطنت بدون هيچ اقدامي در راستاي اهداف شاه پس از فعاليتي يك هفته‏اي، عملاً منحل شد.


1359 - اولين حمله و بمباران شيميايي عراق عليه ايران در جريان جنگ تحميلي

با آغاز جنگ تحميلي عراق عليه جمهوري اسلامي ايران در 31 شهريور 1359ش، رژيم بعث بارها با استفاده از سلاح‏هاي ميكربي، شيميايي و كشتار جمعي، قوانين و مقررات بين‏المللي را نقض نمود. ناكامي ارتشِ تا دندان مسلح عراق در تأمين اهداف سردمداران رژيم بعثي، فرماندهان اين ارتش را بر آن داشت تا پس از مشورت با كارشناسان عالي‏رتبه دولت‏هاي استكباري به خصوص كارشناسان شيميايي شوروي سابق، استفاده از سلاح‏هاي شيميايي را نيز در كنار ديگر سلاح‏هاي جنگي و مرگبار خويش مورد توجه قرار دهند. سابقه اولين حمله ثبت شده شيميايي عراق به 23 دي ماه 1359 ش باز مي‏گردد كه نيروهاي ايراني را در پنجاه كيلومتري غرب ايلام، با گلوله شيميايي، مورد حمله قرار داد و شماري را مصدوم كرد.


از آن پس، عراق به استفاده از اين سلاح ادامه داد. با ادامه اين روند، ايران طي نامه‏هاي متعدد رسمي به دبير كل سازمان ملل، با اعلام كاربرد سلاح‏هاي شيميايي توسط عراق، تقاضاي اعزام گروه كارشناسي براي بررسي موضوع نمود. هرچند دبير كل اين موضوع را به شوراي امنيت ارجاع داد و گروه كارشناسي پس از سفر به ايران اين حملات را تأييد كرده و عراق را محكوم نمودند، با اين حال، اولاً شوراي امنيت عكس‏العمل مناسب و كافي در برابر اين نقض مقررات بين‏المللي نشان نداد و بدين وسيله، راه را بر تكرار اين جنايت بازگذاشت. در ثاني، از كشورِ به كارگيرنده سلاح‏هاي شيميايي نامي نبرد و موضوع را با كل مسأله جنگ مرتبط ساخت. در نتيجه عدم اقدام فوري و جهاني سازمان ملل متحد، رژيم عراق از آن پس، بارها نيروهاي ايراني را مورد حمله شيميايي قرار داد كه به شهيد و مجروح شدن ده‏ها هزار نفر انجاميد و با گذشت سال‏ها از پايان جنگ، اثرات اين سلاح‏هاي كشنده، هنوز قرباني مي‏گيرند.

زادروزها

۱۲۷۰ - سید محمدعلی جمال‌زاده، نویسنده و مترجم ایرانی
۱۲۹۳ - محمود اعتمادزاده (م. ا. به‌آذین)، نویسنده و مترجم ایرانی.


۱۶۸۳ - کریستف گراپنر، آهنگساز آلمانی.
۱۸۸۲ - آلویس هیتلر، برادر ناتنی آدولف هیتلر.
۱۸۶۴ - زادروز ویلهلم وین فیزیکدان آلمانی


۱۹۲۴ - زادروز پاول فایرابند فیلسوف علم
۱۹۲۷ - زادروز سیدنی برنر زیست‌شناس اهل آفریقای جنوبی ، برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی سال ۲۰۰۲ به‌همراه رابرت هرویتس و جان سالستن


۱۹۶۶ - زادروز پاتریک دمپسی بازیگر آمریکایی
۱۹۷۷ - زادروز اورلاندو بلوم هنرپیشه انگلیسی


مرگ‌ها

۱۳۸۶ - جعفر شهیدی، مورخ و استاد زبان و ادبیات فارسی
۶۹ - درگذشت گالبا امپراتور روم به مدت ۷ ماه بین سال‌های ۶۸ تا ۶۹


۶۸۱ - درگذشت آگاتو از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
۱۵۹۹ - درگذشت ادموند اسپنسر شاعر و نویسنده بریتانیایی


۱۹۷۸ - درگذشت هوبرت هامفری سناتور سنای ایالات متحده آمریکا از سال ۱۹۴۹ تا ۱۹۶۴ و ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۸
۱۹۹۸ - درگذشت محمد قاضی مترجم آثاری چون دن کیشوت و زوربای یونانی به زبان فارسی

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون