آندوسکوپی؛ قربانی شایعه؟

روزنامه هفت صبح - فرنوش آبا: گفتگوی مفصل با متخصصان آندوسکوپی درباره شایعه ای که این روزها با محتوای آلوده بودن دستگاه های آندوسکوپی به ویروس ایدز و هپاتیت در شبکه های اجتماعی منتشر شده است.

«تا اطلاع ثانوی به هیچ عنوان آندوسکوپی نکنید. امکان انتقال بیماری ایدز و هپاتیت وجود دارد. این خبر را برای تمام دوستان و اقوام فوروارد کنید تا زندگی شان را نجات دهید. گزارش مفصل روزنامه امروز را در لینک بخوانید.»

دو هفته ای است که پیامکی با این محتوا در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود اما هیچ کس به این موضوع دقت نمی کند، تاریخ لینکی که خبر به آن ارجاع داده شده مربوط به گزارشی از روزنامه جام جم و اردیبهشت سال ۹۱ است. شایعه حالا تا جایی در جامعه ریشه دوانده که بعضی از متخصصان می گویند آمار مراجعین آندوسکوپی نصف شده و آنهایی هم که مراجعه می کنند با ترس و لرز تن به دستگاه آندوسکوپ می دهند. خبرگزاری های داخلی و بعضا خبرگزاری های خارجی هم از نو به گزارش قدیمی دو سال پیش پرداخته اند.


حتی همزمان با انتشار این اخبار نگران کننده، علیرضا مرادزاده مسئول فنی و هماهنگ کننده یکی از شرکت های فعال در بخش تولید و واردات مواد ضدعفونی کننده پزشکی و بیمارستانی با ارسال یادداشتی برای خبرگزاری ها درباره انتقال بیماری های خطرناک از طریق دستگاه های آندوسکوپی توضیحاتی داده و گفته بود بهتر است وسایل آندوسکوپی استریل گرم و سرد شوند، چرا که با ضدعفونی، بسیاری از میکروب ها و ویروس ها از بین نمی روند.

این در حالی است که دکتر خسرونیا به خبرگزاری ها گفته است، از هر ۱۰۰ مورد مراجعه برای آندوسکوپی تنها ممکن است ۱۰ مورد آن نیازمند استفاده از این پنس ها برای بیوپسی باشد که در صورت یک بار مصرف نبودن پنس، امکان استفاده مجدد آن بدون انجام پروسه کامل ضدعفونی امکانپذیر نیست و همه وسایل استریل می شوند.

انتشار این اخبار ضد و نقیض، باعث شد تا گفتگویی با دکتر خسرونیا و بعضی از متخصصان آندوسکوپی داشته باشیم تا به ابهامات موجود در این زمینه پاسخ دهند.

مراجعان می ترسند

آیا آندوسکوپی می تواند باعث انتقال بیماری هایی مثل هپاتیت یا ایدز شود؟ این سوالی است که یکی از متخصصان آندوسکوپی می گوید تبدیل به دغدغه این روزهای بیمارانش شده است. دکتر سیاوش منصوری، فوق تخصص گوارش و کبد که در بیمارستان خاتم الانبیا، آندوسکوپی انجام می دهد می گوید: «شایعه ای که این روزها در فضای مجازی پیچیده بی انصافی محض است و پایه علمی ندارد. این شایعه باعث شده تا بیماران نیازمند، خودشان را از این خدمت پزشکی محروم کنند و بسیاری از بیماری ها نهفته بمانند و پیشرفت کنند.»

او در ادامه توضیح می دهد: «مطالب علمی باید پایه علمی داشته باشند اما متاسفانه بعضی از رسانه ها هم با انتشار حرف عوام به این شایعه دامن زده اند.»

منصوری در پاسخ به این سوال که؛ برای ایمنی بیماران، وسایل آندوسکوپی از چه طریق استریل می شوند، می گوید: «با روش های استریلی که انجام می شود، کلیه عفونت ها و قارچ ها از بین می روند و جالب اینکه تا به امروز حتی یک مورد بیماری که از طریق آندوسکوپی منتقل شده باشد، گزارش نشده است؛ در صورتی که یکی از راه های مهم انتقال هپاتیت B و C اعمالی مثل حجامت و زالودرمانی است که هیچ وقت به آن اشاره نمی شود اما جالب است که یکدفعه شایعه ای اینچنینی را درباره آندوسکوپی پخش می کنند در حالی که در تمام بیمارستان ها وسایل آن استریل می شود و با این کار به سلامت جامعه ضربه می زنند.

شما فکر می کنید این هراسی که از آندوسکوپی در جامعه وجود دارد، عواقب نخواهد داشت؟ اگر جلوی این ماجرا گرفته نشود، روز دیگر درباره حوزه دیگر شایعه می سازند.»

او در ادامه توضیح می دهد: «بگذارید برایتان مثالی بزنم. ۲۳ سال پیش چینی ها برنامه ای را در روستایی پیاده کرده اند که با آندوسکوپی ریه تمام ساکنان را چک کنند. (در چین بیماری سرطان مری بسیار شایعه است) در این غربالگری اصلا وسیله آندوسکوپ ضدعفونی نشد و حتی یک مورد بیماری ویروسی انتقالی هم گزارش نشد.»

متخصصی دیگر در پاسخ به این سوال هفت صبح که چند درصد احتمال دارد ویروس HIV از طریق وسایل آندوسکوپی به بیمار منتقل شود، می گوید: «امکان انتقال ویروس HIV از این طریق بسیار کم است. این ویروس اگر چند دقیقه در هوای آزاد باشد کاملا از بین می رود. شما همین الان خون آلوده به ویروس را در هوای آزاد بگذارید و چند دقیقه بعد روی زخم من بگذارید، امکان ندارد که این ویروس به من منتقل شود اما امکان انتقال هپاتیت B قوی است. البته خوشبختانه همه واکسن هپاتیت B را از بچگی تزریق می کنند.»


خسرونیا: تمام پنس ها استریل می شوند

این موضوع صحت دارد که وسایل آندوسکوپی در بعضی از مراکز درمانی استریل نمی شوند؟ دکتر خسرونیا در پاسخ به این سوال می گوید که ممکن است به دلیل گرانی، بیمار پنس یک بار مصرف ۲۵ هزار تومانی را تهیه نکند اما تمامی پنس های چند بار مصرف، استریل و بعد برای بیمار به کار برده می شوند.

دکتر ایرج خسرونیا، رییس جامعه متخصصان داخلی ایران معتقد است با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، نمی شود ایده آل فکر کرد. او در این باره به هفت صبح می گوید: «بعضی از میکروب ها و ویروس ها با استریل ۲۰ دقیقه ای از بین می روند که ویروس هپاتیت و ایدز هم جزو آنهاست اما ممکن است بعضی میکروب ها باقی بمانند و نمی شود در وضعیت اقتصادی کنونی ایده آل فکر کرد.»

او در ادامه توضیح می دهد: «اگر پنس آلوده به خون نباشد و تمیز باشد، با استریل ۲۰ دقیقه ای در محلول، تمام عفونت ها و میکروب هایش را از بین می رد.»

خسرونیا پیش از این در گفتگو با خبرگزاری ها با اشاره به اینکه آلوده بودن دستگاه آندوسکوپی و لوله ای که وارد بدن و معده می شود به مراتب بیشتر از پنس است، گفته بود: «در مطب های پزشکی که شاید بیشتر از یک یا دو بیمار برای آندوسکوپی مراجعه نمی کنند، زمان و امکان ضدعفونی کردن دستگاه و پنس فراهم است اما در بیمارستان های خصوصی و خصوصا مراکز دولتی که تعداد مراجعه کنندگان زیاد است احتمال اینکه ضدعفونی این وسایل به درستی انجام نشود، وجود دارد.»

رییس انجمن متخصصان داخلی کشور در گفتگویی به تعرفه پایین انجام آندوسکوپی در کشور نسبت به هزینه های واقعی آن هم اشاره می کند و تاکید می کند: «امکان خرید پنس یک بار مصرف با قیمت چند صد هزار تومان برای پزشک معالج و بیمار مقدور نیست، از طرفی تعرفه غیرواقعی و نبود حمایت بیمه که فقط ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان از هزینه واقعی حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومانی آندوسکوپی را می پردازد، در ایجاد این مشکلات بی تاثیر نیست.»

امکان انتقال هیچ نوع ویروسی وجود ندارد

دکتر منصوری تاکید می کند که امکان انتقال هیچ نوع ویروسی از طریق آندوسکوپی وجود ندارد و تاکنون حتی یک مورد هم گزارش نشده است. او می گوید پنس های بیوپسی از ۲۵ هزار تومان تا ۳۵۰ هزار تومان قیمت دارند که یک بار مصرف ها ارزان تر و چند بار مصرف ها که فلزی اند قیمت بیشتری دارند: «چند بار مصرف ها قابلیت استریل دارند و در دمای ۲۰۰ درجه هم دوام می آورند و برای همین گران ترند. من خودم شاهدم که در بیمارستان ها تمام یک بار مصرف ها بعد از یک بار مصرف دور انداخته می شوند و جایی این تخلف را ندیدم که از پنس های یک بار مصرف چند بار استفاده شود.»